Volkskrant over #Viruswaanzin gerelativeerd

Ik had me voorgenomen om geen bronnen te vermelden, die zijn namelijk heel makkelijk te vinden voor iedereen die de feiten wil checken. Toch één voorbeeld van een recent rapport: Este informe van de National Academy of Sciences of the United States of America. In de geel gemarkeerde regels van de conclusie staat:

Aerosolen vormen de dominante route voor verspreiding van de ziekte. Het belang van aerosolen is niet meegenomen in de maatregelen van de autoriteiten. Zowel de WHO als de CDC [lees voor NL: RIVM] hebben het belang van besmetting door de lucht nagenoeg geheel veronachtzaamd.

Beknopte parafrasering van de belangrijkste conclusie

Met deze kennis bekijken we het artikel in de Volkskrant op 22 juni

Volgens actiegroep Viruswaanzin is afstand houden nergens voor nodig.

Volkskrant (bijschrift bij de foto van de winkelstraat © Arie Kievit)

Dat is kort door de bocht van de Volkskrant. Ik kan die stelling nergens vinden op de site viruswaanzin.nl. Als het in een interview is gezegd, zijn diverse contexten bij deze uitspraak denkbaar.

1. Afstand houden kan bijvoorbeeld helpen om je eigen besmetting of die van je gesprekspartner te voorkomen, zeker als een van beiden behoorlijk met consumptie spreekt. Bij hoesten of niezen zou zo iemand eigenlijk thuis moeten blijven. Het houden van afstand is dus een klein beetje nuttig en heeft verder geen invloed op het ontstaan van uitbraken, dat gebeurt op een andere manier, altijd in groepen. In die zin kan iemand zich laten ontvallen dat afstand houden nergens voor nodig is want juist die uitbraken hebben geleid tot maatregelen waardoor het land tot stilstand is gekomen. (dit wordt voortdurend verward met het ‘niet kunnen uitsluiten van een mogelijke besmetting’).
2. Andere mogelijke context: Er is bijna niemand meer besmet in Nederland. De kans dat je iemand tegen het lijf loopt is nu zo klein dat afstand houden nergens voor nodig is. Je hebt meer kans om thuis je nek te breken dan besmet te worden via direct contact met iemand binnen 1,5 meter en daaraan te overlijden. Het is niet raadzaam om zulke minimale risico’s te proberen te vermijden met asociaal gedrag, zoals op onnatuurlijke wijze afstand houden en daar je leven op inrichten.

1. Het virus is helemaal niet zo gevaarlijk

Dat klopt. We dachten in het begin dat we te maken hadden met een killervirus met sterftepercentages van 15% (SARS) of 34% (MERS). Dat was een belangrijke aanjager van de lockdown. Het virus is echter helemaal niet zo gevaarlijk. Er zijn zelfs beweringen dat het virus minder gevaarlijk is dan de griep. Dat kan ik dan zelf weer niet rijmen met de sterftecijfers (zie mijn blog van 6 mei), het is volgens die redenatie wel ietsje erger dan de griep. Maar ook weer niet van een heel andere orde.

Het is een beetje flauw van de Volkskrant om het oversterftecijfer van vorig jaar erbij te halen. Dat is namelijk het laagste cijfer in de afgelopen vijf jaar. De vier jaar daarvoor was het sterftecijfer respectievelijk 3x, 1,3x, 2,5x, 3,5x zo hoog als dat van vorig jaar. De Volkskrant doet niet eens een poging om een fair vergelijk te maken, alles is tendentieus. Ik weet echt niet wat er aan de hand is in de media, het is zorgelijk. Als het tij gaat keren staan ze vast weer allemaal vooraan te dringen met hun scherpe pennetjes.

Twee jaar geleden was het oversterftecijfer 9.444, dat zijn meer doden dan in dit griep-/coronaseizoen. Niemand herinnert zich nog dat er toen een epidemie was. Of er een IC-probleem was… weet jij het nog? Er was een griepvaccin maar bijna niemand vond het de moeite dat te halen (zie ander blog). Griepvaccins werden weggewoven, ook door kwetsbaren(!). Onvoorstelbaar als je die reacties vergelijkt met wat er nu gebeurt en hoe we kwetsbaren uit de wind proberen te houden – wat we uiteindelijk niet hebben gedaan want het is gewoon opnieuw de zwaarst getroffen groep, zoals elk jaar. Daar heeft de lockdown helemaal nada aan veranderd.

De corona-oversterfte loopt dus in de pas met de zwaardere griepseizoenen. Was het zonder lockdown erger geweest? Daarover wordt verschillend gedacht. Diverse grafieken laten het normale epidemie-verloop zien (binnen 6-8 weken is het altijd voorbij). Veel specialisten zijn er nogal uitgesproken over: de lockdown heeft niet veel uitgemaakt.

Er zijn in elk geval veel besmettingen geweest bij mensen die het niet of nauwelijks in de gaten hebben gehad. Dat leidt tot het vermoeden dat het daadwerkelijke aantal gevallen toch hoger is dan wordt gedacht. Daarin zit een stuk onzekerheid en dat leidt tot schattingen.

Gissen

De Volkskrant gebruikt ongunstige schattingen: een lage infectiegraad. Gunstigere schattingen gaan uit van een hogere infectiegraad. Dat betekent dan dat de mortaliteit (aantal doden per 100 besmettingen) lager wordt omdat er meer besmettingen zijn geweest dan nu geschat door diverse wetenschappers. Zo komt ‘viruswaanzin’ op de laagste mortaliteit: zij veronderstellen een hogere infectiegraad. Dat er geen immuniteit was hoeft dus niet per se te betekenen dat er automatisch hogere sterftecijfers gehaald zouden worden, zoals de Volkskrant beweert. Bij een grotere verspreiding moet de mortaliteit dan gewoon wat naar omlaag worden bijgesteld.

Geen killervirus

Al met al moet je erg je best doen om van COVID-19 een killervirus te maken. Ja, het is erger dan de vorige griep. Het was geen bedreiging geweest voor de samenleving of voor de volksgezondheid. De IC-behandelingen waarop is gestuurd hebben in de statistieken een figurantenrol gespeeld, dat was dus ook al niet zo’n goede zet.

De volksgezondheid heeft door de lockdown grotere klappen opgelopen dan corona had kunnen uitdelen (zie Gupta-rapport) en toch overleeft de gemeenschap het wel weer.

De Volksrant meldt ook dat er zes- tot negenduizend mensen aan corona overleden zijn. Dat zijn sterftecijfers op basis van RIVM (6000 COVID doden) en CBS (oversterfte 9000). VK gaat ervan uit dat de effecten van de lockdown zelf geen sterfte hebben veroorzaakt en ze laten mogelijke toekomstige effecten natuurlijk helemaal buiten beschouwing. Dat doen wij dan ook maar. Vast staat dat er sprake is geweest van weken- tot maandenlange halflege ziekenhuizen en klinieken, verminderde tot gedecimeerde zorg, uitgestelde behandelingen, minder doorverwijzingen, patiënten die niet naar de dokter of het ziekenhuis durfden, stress, eenzaamheid, wanhoop. Dat alles speelde zich af onder honderdduizenden, wellicht miljoenen mensen. Allemaal naar aanleiding van een ernstige griep. En dan hebben we het woord economie niet eens genoemd.

2. Het virus verspreidt zich door de lucht

Hier verwart de Volkskrant twee dingen. Enerzijds

• de individuele één-op-één besmetting, die leidt tot een smeulend voortbestaan van het virus (van 1 januari tot 1 maart had niemand in de gaten dat het virus al in Nederland was) en anderzijds
• de situaties waarbij één besmet persoon tientallen anderen besmet, een uitbraak die epidemische vormen aanneemt met een explosieve Rt. (en direct daarna trouwens weer inzakt)

Juist die laatste vorm, die verloopt via besmette lucht (aerosolen), zorgt voor uitbraken. In een matig of slecht geventileerde ruimte waar veel mensen samen zijn, in kantoren, in restaurants, is de anderhalve meter regel op zijn zachtst gezegd misleidend, met alle rampzalige gevolgen vandien. En alle onnodige kosten die het bedrijfsleven nu maakt om het anderhalvemeterwerken mogelijk te maken.

In een poging om de anderhalvemeter regel toch enig krediet te geven stelt de Volkskrant dat aerosolen om iemand heen blijven hangen dus hoe verder je van hem af bent, des te veiliger. Dat is natuurlijk flauwekul, dat hangt helemaal af van de luchtverplaatsing en wervelingen ter plekke. Als er iemand langsloopt kan dat voldoende zijn om een aerosolenwolk naar het volgende tafeltje te verplaatsen terwijl de ‘shedder’ zijn eigen aura opnieuw vult. Een onhandige ventilatie kan aerosolen door een heel pand verspreiden en zeker door een ruimte. We hebben het dan over langdurige blootstelling, van vijftien minuten tot twee uur of nog langer, in een kantine tijdens de lunch, in een café, bij een koorrepetitie, bij een feest, bij een etentje.

Een bedompt restaurant met 30 man die op anderhalve meter zitten kan 29 besmettingen opleveren door 1 ‘shedder’ van het virus. Zo bezien is de anderhalve-meterregel een ondoelmatige, zelfs contraproductieve, misleidende en kostenverslindende regel.

Aerosol-ontkenners, ze bestaan nog

De Volkskrant ontkent dat het merendeel van de besmettingen via aerosols plaatsvindt. Ze lopen hiermee toch echt achter op de laatste inzichten. Dat gelooft namelijk geen redelijk mens meer, en zeker geen zichzelf respecterende wetenschapper. Overal in de wereld is dat feit nu wel geaccepteerd, landen gaan allemaal om. Het staat zelfs in het medisch handboek van Wells uit 1930, waar het RIVM de anderhalvemeter-regel zegt vandaan te hebben gehaald. Het was een vuistregel waarvan toen ongetwijfeld werd gedacht dat die weinig kwaad kon: baat het niet dan schaadt het niet. Verder is die regel niet wetenschappelijk onderbouwd, mocht iemand dat denken.

Binnen het RIVM/OMT is een tweestrijd gaande of dit nu wel allemaal bekend moet worden gemaakt of niet. Het kan voor sommigen van hen grote gevolgen hebben (ik hoop dat ze niet hoofdelijk aansprakelijk zijn). Wie zijn billen brandt… Ik vermoed dat ze zullen proberen ongemerkt bij te draaien en schoorvoetend stapje voor stapje aan te geven dat het nu toch wel duidelijk is dat… etc.

Er zijn nu trouwens ook aanwijzingen dat de ‘old school’ besmettingen via de slijmvliezen (direct contact, hoesten en niezen) minder ernstig verlopen dan via het langdurig inhaleren van het virus waarbij het direct in de longen terechtkomt. Dat zou een verklaring kunnen zijn voor het grote verschil in ziekteverloop bij verschillende mensen. Het immuunsysteem reageert onmiddellijk en een theorie is dat het al in werking kan treden voordat het virus de longen bereikt. Dat kan niet als het virus direct in de longen komt – via aerosolen dus.

3. Handen wassen en oppervlaktes reinigen is niet nodig

Natuurlijk is hygiëne belangrijk. De Volkskrant legt Willem Engel woorden in de mond, ik volg hem en heb hem nooit horen zeggen dat je voortaan kunt stoppen met je handen te wassen. (Wat voor krant ben ik eigenlijk aan het lezen? Het lijkt wel een linkse Telegraaf.) Handen wassen helpt natuurlijk altijd, dan kun je ook handen schudden zonder problemen. Beter opletten met hygiëne zou ook hebben geholpen om die 9.444 griepdoden van 2018 te halveren. Geen haan die er toen naar kraaide en nu ligt de samenleving plat. Laten we dat elk griepseizoen gaan doen: Thuisblijven bij niezen en hoesten, goed handen wassen, een beetje afstand houden bij ‘een beetje verkouden’. Ook hier weer: handen wassen helpt maar uitbraken voorkom je er niet mee en die veroorzaken de ellende.

Anderhalve meter? Niet continu in iemands aura staan is niet voor niets fatsoenlijk. En “Maar even niet zoenen, ik ben verkouden” is ook vanzelfsprekend. Individuele afstandsnormen in acht nemen is echt iets anders dan het land in een kramp dwingen en bedrijven failliet laten gaan omdat ze de anderhalvemeter-regel niet kunnen waarborgen. Ze zouden beter bedrijven kunnen sluiten met slechte ventilatie. Daar is namelijk wat aan te doen en het voorkomt uitbraken. Dat doet de anderhalvemeter-regel niet.

Disfunctionele virusresten

De Volkskrant beweert ook halve waarheden: Ja, er zijn na uren nog sporen van het virus gevonden op oppervlakten maar nee: dat virus was niet meer in staat om te besmetten. Dat zeggen ze er niet bij. Zonder gastheer wordt het snel afgebroken, zeker in UV-licht. De DNA-resten van het virus zijn dan nog wel herkenbaar.

Dat wil ook weer niet niet zeggen dat er geen individuele besmetting kan plaatsvinden als je echt heel erg pech hebt. Ik herinner me van begin april al Duitse onderzoeken die dit uitwezen, gedaan door professor Streeck. Wil je op die manier iemand besmetten dan betekent dat: In je hand niezen en onmiddellijk met die hand je winkelkarretje aan iemand anders geven, dan is er een kleine kans op besmetting. Ook hier geldt: daar krijg je géén uitbraken van. Dat wil nog niet zeggen dat je ergens je snot moet achterlaten. (Ik vind het een ergerlijk punt van de Volkskrant, angstzaaierij).

4. Onbehandeld

Veel belangrijke punten laat de Volkskrant onbesproken. Ik heb wel zwaarwegender aanmerkingen op uitspraken van Engel maar dat neemt niet weg dat zijn verhaal in grote lijnen niet alleen plausibel is maar vooral overeenkomt met wat veel andere wetenschappers onafhankelijk van elkaar zeggen. Voor een béétje kritische journalist zitten er genoeg aanknopingspunten in om het coronabeleid zoals dat vanaf eind maart in Nederland is gevoerd tot op de grond toe af te branden. Dat type journalisten werkt kennelijk niet meer bij ‘de media’, daarvoor moet je op youtube zijn en op hun eigen sites.

Liever Maurice