Nederland vertoonde al vóór de coronacrisis tekenen van democratisch verval. De Toeslagenaffaire bleek slechts de prelude op een totale ontmaskering onder druk van de coronacrisis. De systemische rot zit nog veel en veel dieper. Totalitaire elementen sluipen onze overheden binnen. Ons verleden van gepolder, vertrouwen in de overheid en natuurlijk onze handelsgeest -waarbij je wel eens een oogje moet dichtknijpen als iets ten koste van iemand anders gaat- hebben mede geleid tot een onoplettende cultuur waarin bestuurders hun gang kunnen gaan. Het gevaar is dat we uiteindelijk allemaal kunnen meeprofiteren van hun gekonkel, dus ach…
Roger Vleugels in Café Weltschmerz
Aan de vooravond van de coronacrisis, in oktober 2019, postte Café Weltschmerz een interview met Wob-specialist Roger Vleugels. Het is de moeite waard om dit helaas wat stroef lopende interview eens te bekijken. De video staat onderaan deze blog. Hoe de overheid omgaat met Wob-verzoeken is te zien als een graadmeter voor de openheid van informatie en beslisprocessen. Controle is weg. Het disfunctioneren van inspecties, toezichthouders, kennisinstituten – kortom het falen van het zelfcorrigerende overheidssysteem neemt groteske vormen aan als je ziet wat het kabinet allemaal flikt.
Wob staat voor ‘Wet Openbaarheid van Bestuur’. De wet garandeerteeniederde mogelijkheid om informatie over een bestuurlijke aangelegenheid bij een bestuursorgaan op te vragen. Ver Wikipedia (en inglés
Wob of flop
Andere landen verwerken makkelijk tien maal zoveel Wob-verzoeken per hoofd van de bevolking, dat is lopende band werk. In Nederland hebben ambtenaren het te druk, vragen ze uitstel, werken in “deelbehandelingen”, kortom: er wordt op allerlei manieren getraineerd, gesaboteerd, ontmoedigd en tegengewerkt. Ambtenaren krijgen er les in obstructie van Wob-verzoeken. De Minister van Volksgezondheid schakelt juristen in om onder Wob-verzoeken uit te kunnen komen. Het is ronduit een schandaal. De wettelijke termijn is vier weken terwijl een Wob-procedure in de praktijk twee jaar kan duren en eigenlijk niet te volbrengen is zonder hulp van professionele Wob-gespecialiseerde juristen.
NL presteert ondermaats: een stiekeme overheid
Nederland is klein genoeg om internationaal onder de radar te blijven. We hebben een skandinavische reputatie van transparantie, een open samenleving met een platte structuur en werkzame deocratie. Niets is minder waar: we staan qua behandeling van Wob-verzoeken in het onderste deel van de landenranglijst.
In andere landen is deze “Freedom of Information Act” sinds de jaren zestig een essentieel instrument ter bescherming van de burger tegen de overheid, steeds verder verankerd in de wet. In Nederland is de Openbaarheid van Bestuur ontmanteld tot een dood paard waar altijd met veel inspanning en langdurig aan getrokken moet worden, en nog vaak zonder resultaat ook. Het door de overheid afschermen van informatie via protocollen en instanties is eerder regel dan uitzondering. Er heerst een arrogantie in Den Haag die samenlevingen al eerder fataal is geweest. De burger is eigenlijk maar lastig. Nu klinkt dat dramatisch en het loopt vast zo’n vaart niet – maar waarom niet elk totalitair signaal in de kiem smoren?
Dat bestuurders falen is begrijpelijk; het zijn ook maar mensen. Dat adviseurs fouten structureel verdoezelen wordt al lastiger. Dat ze omgeven worden met een cultuur die alles toedekt en verdedigt, dat is dodelijk. Media, die daar in zouden kunnen spitten, zijn overgenomen als overheidspropagandakanalen. De kritische onderzoeksjournalistiek is dood in Nederland, zeker vergeleken met engelstalige landen. Dit zal ook met ons kleine verspreidingsgebied te maken hebben waardoor gedegen research gewoon te duur is. Buitenlandse ontwikkelingen worden door diezelfde media selectief gefilterd. Dat maskeert ook hun eigen incompetentie.
We zitten zonder burgerbescherming tegen de overheid
Het laatste houvast zou de rechterlijke macht moeten zijn. Deze functioneert echter als advocatuur van de overheid. Grondrechten, rechten van de mens, burgerrechten: de Nederlandse rechter kan er niet aan toetsen, in tegenstelling tot de landen om ons heen. Nederlandse rechters toetsen alleen aan overheids(spoed)wetten. Procedures die normaal weken of maanden duren kunnen, als het de overheid zo uitkomt, in enkele uren worden afgerond.
Daarmee vervalt deze verdedigingslinie dus ook. Wie beschermt de burger eigenlijk nog? Nederland kent geen constitutioneel hof, dat nog zou kunnen toetsen aan grondrechten. Bescherming van de burger tegen vergissingen van de overheid is er gewoon niet. Dat zou moeten komen van Inspecties, Toezichthouders, een kritisch Tweede Kamerlid, alerte waakhonden in de media. Allemaal monddood.
Een mooi staaltje is ook weer dat de overheid klant blijft van landsadvocaat Pels Rijcken ondanks de malversaties daar, ook ten koste van de belastingbetaler (Bron: NRC). Er is op de hoogste niveaus geld weggemaakt en fraude gepleegd – ook in dossiers van de overheid. Een “geraffineerd frauduleus handelende” bestuursvoorzitter (een van de partners die ook als notaris functioneerde) liet miljoenen euro’s verdwijnen na fraude met tientallen dossiers. Dat kan. Maar het bestuur wist dus nergens van. De boekhouders en accountants, interne en externe controllers, zaten kennelijk te slapen.
Zo’n bedrijf heeft ook commissarissen, een Raad van Toezicht, zou je zeggen. Hoe werkt dat dan? Zoals ik ze ken wandelgangt dat met elkaar en knijpt een oogje dicht hier en daar. Als dat niet zo is, mag iemand uitleggen hoe dat disfunctioneren dan wél werkt.
De overheid blijft in elk geval klant van de landsadvocaat “uit een oogpunt van vertrouwelijkheid en uniformiteit in de behandeling”. Ze willen kennelijk graag opgelicht blijven worden en wat ze met ‘vertrouwelijkheid’ bedoelen klinkt in elk geval niet als een streven naar Openbaarheid van Bestuur.
Het fenomeen “Wij van WC-eend” wordt steeds legendarischer, niet alleen bij instituten met toezichthoudende functies en Inspecties, die toch onafhankelijk moeten kunnen opereren. Ze zijn echter meestal een verlengstuk van degenen die ze moeten controleren en dus niet onafhankelijk. Te kritisch? Baan kwijt.
“Als de Inspectie Gezondheidszorg een besluit neemt, moet dat éérst langs de Minister.”
Roger Vleugels, Wob-specialist
Ook de hoeder van wetenschappelijke integriteit zit er tot aan de oksel in
Zie ook de KNAW, die als bewaker van integere wetenschapsbeoefening mag worden gezien. Zij reiken een erepenning uit aan een wetenschapper die niet alleen wars blijkt van voortschrijdend inzicht maar ook van wetenschappelijke vooruitgang. Hij volhardt krampachtig in eerder gemaakte fouten en zondigt op meerdere fronten tegen de door KNAW geformuleerde uitgangspunten voor wetenschappelijke integriteit met een onbeschrijfelijke reputatieschade voor de wetenschap en schade voor burgers en samenleving tot gevolg. Zijn werkwijze is een black box. Onbegrijpelijk dat zo iemand niet wordt gecorrigeerd.
Ombudsman
Wat hebben we in Nederland nog meer als toezichthoudende beschermer van de burger, naast media, Tweede Kamer en gehandicapte rechters? De Ombudsman…? Heeft die eigenlijk van zich laten horen het afgelopen jaar? Ziehier de onderwerpen op hun website:
- Belastingdienst: Huurtoeslag, Zorgtoeslag, Kinderopvangtoeslag, Belastingaangifte, Digitale post…
- CBR: Gezondheidsverklaring, Cursus en onderzoek rijgeschiktheid, Rijexamen…
- CJIB: Betalen, Schadevergoedingsmaatregelen, Verkeersboete…
- DUO: Studieschuld, Studiefinanciering, OV-kaart, Buitenland, Inburgering…
- Gemeente: Paspoort, Melding doen, Vergunningen, Laadpaal elektrische auto, Bestemmingsplan…
Geen spoor van urgentie, van aantasting van burgerrechten noch van medische discriminatie etc. Alleen aandacht voor zzp-ers die hun steun niet kregen en aanverwante afgeleide zaken.
Grootste zorg: onze kennisinstituten weten van niks
Waar zijn dan onze duurbetaalde kennisinstituten? Kennisinstituut rivm heeft al de nodige aandacht gehad in andere blogs. Kennisinstituut KNMI trok aan de bel bij De Nieuwe Wereld, zonder resultaat. Op allerlei gebieden zitten er kennisteams te vergaderen op diverse verdiepingen van overheidsgebouwen. Alles in dienst van de burger, althans dat is de boodschap. De website Zorgwijzer geeft informatie:
“De kennisinstituten Zorg en Welzijn hebben vijf jaar subsidie ontvangen van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) om kennis te verzamelen, verrijken en te verspreiden.” De bedoelde kennis is geautoriseerd door het VWS. Op de websites is in elk geval niets strijdigs te vinden. Het zijn dus verkapte propagandamachines; communicatiebureaus voor het beleid.
MOVISIE – voor kennis, adviezen en oplossingen op het gebied van maatschappelijke ontwikkeling, sociale zorg en sociale veiligheid. Vanuit MOVISIE worden tevens diverse burgerinitiatieven, vrijwilligersorganisaties en professionele organisaties ondersteund.
OK. Ontwikkelt de maatschappij zich zo goed dan? De sociale veiligheid, zijn we daar tevreden over? Sociale Zorg, hadden we daar niet wat rode vlaggen van verwacht ergens in het afgelopen jaar?
Vilans – het versterken van de kwaliteit en doelmatigheid in de langdurige zorg op het gebied van maatschappelijke participatie en de kwaliteit van leven.
Zijn de langdurig verzorgenden zo content over hoe er met hun wordt omgegaan? Hebben ze een stem gehad – is er überhaupt wel aan hen gedacht? Hun kwaliteit van leven, hoe staat het daarmee? Kijk voor de aardigheid eens bij de aanbevolen corona preventiemaatregelen van dit Landelijke Kennisnetwerk. De laatste update is van november 2020, meer dan een half jaar geleden en is een copy/paste van de rivm-site. Wie neemt de gezondheid van deze tegenwoordig zo extra kwetsbare doelgroep werkelijk ter harte?
Nederlands Jeugdinstituut (NJi) – kennisnetwerk voor de opvoeding en ontwikkeling voor jeugdigen. Het NJi streeft naar het bevorderen van de kwaliteit van zorg- en dienstverlening aan jeugdigen en hun ouders/opvoeders.
De ontwikkeling van jeugdigen krijgt toch wel een behoorlijke knauw maar heeft het Nederlands Jeugdinstituut haar hand opgestoken? Op de website staat wat vaccinpropaganda: “Wetenschappers verwachten dat bijwerkingen op de lange termijn erg zeldzaam zijn door de strenge eisen waar vaccins aan moeten voldoen. En voor het coronavaccin zijn die eisen net zo streng als voor alle andere vaccins.”
Dat is een drogreden gevolgd door een onwaarheid. Is dat wat een kennisnetwerk betekent voor haar doelgroep?
Het is verschrikkelijk, de apathie en desinteresse spat ervan af. Ambtenarenclubjes, subsidieslurpers, mooipraters en intussen laten ze iedereen in de steek. Ze proberen op zijn best de gevolgen van het desastreuze beleid te verzachten met hun eigen werkverschaffing. Geen enkele opmerking over de oorzaak van alle ellende.
Zorginstituut Nederland
Het kan nog erger. Ronduit schokkend is het om de claims te lezen op de website van ZIN, ZorgInstituut Nederland.
Zorginstituut Nederland waakt er namens de overheid over of onze zorg goed en betaalbaar is en blijft.
Excuse me…!? Waar waren jullie dan?
Het lijdt geen twijfel dat de zorg het afgelopen jaar onbetaalbaar is geworden en voor lange tijd zal blijven. Alle budgetten en normbedragen zijn overstegen, miljarden zuurverdiend belastinggeld zijn onoordeelkundig over de balk gesmeten. Waar was nou de waakhond “Zorginstituut Nederland” met hun “waken over betaalbare zorg”? Kom op zeg.
Er is heel wat voor opgetuigd voor ZIN. Ze zitten in een flatgebouw in Diemen met zijn vierhonderden voornamelijk te vergaderen. Een flatgebouw vol ambtenaren die overal aan meewerken, als de Minister het maar zegt.
Adviesbureau KWINK heeft vorig jaar een evaluatie ingezet naar het functioneren van ZIN, in opdracht van het Ministerie van VWS. Wat wordt er onderzocht? Misschien of ze wel enthousiast genoeg dansen naar het pijpen van de Minister? Opnieuw een gevalletje WC-eend, het is hopeloos. Niemand corrigeert de (nota bene demissionaire) Minister. En krijgt de Minister adviezen die indruisen tegen zijn eigen plannetje, dan legt hij die naast zich neer. Niemand die er een vinger tussen krijgt. Zelfs de Wob faalt. Nederlanders zijn aan de heidenen overgeleverd.
