Dit artikel is onder voorbehoud. We vermoeden dat er een ingrijpende correctie zal volgen op de besproken cijfers. Mocht dat zo zijn dan blijft overeind dat het datamanagement zwaar onder de maat is.
De correctie is binnen: omdat de laatste twee dagen van week 52 in 2022 vielen, is er kennelijk in week 2 alsnog besloten om die twee dagen met terugwerkende kracht van week 52 af te halen en aan 2022 een week 0 toe te voegen waarin alleen die twee dagen worden meegenomen. De tekst van dit artikel is daarop aangepast.
Op oudejaarsavond moeten mannen als Ruben van Gaalen en Jaap van Dissel toch gedacht hebben: komend jaar gaan we het nou eens een keer goed doen. Maar de start was al vals toen week 52 sterk vertraagd werd gerapporteerd. De onverklaarde oversterfte was onverhoeds gedaald en niet zo’n klein beetje ook: in 4 weken van 989 naar 21. Dat was al bijna ongeloofwaardig. Wat schetst onze verbazing toen we zagen hoe week 52 het een week later véél beter bleek te hebben gedaan dan een week eerder gerapporteerd: een ONDERsterfte van maar liefst 571!
De verklaring
Week 52 van 2021 telde slechts 5 dagen. De oversterfte had het CBS echter berekend op 7 dagen. Daarom leek het alsof er een enorme ondersterfte was. Zie de grafiek hieronder. Ga er met de muis overheen om te kijken hoe dat eruit zag.
Wij zijn op het verkeerde been gezet omdat er pas in week 2 een extra ‘week’ van 2 dagen is ingevoegd, met weeknummer 0.
Hierdoor komt het totaal op 3.621, wat de oversterfte slechts 112 lager maakt dan in week 51 en dus beter vergelijkbaar.
In de “verwachte sterfte” heeft het CBS echter wél de volle zeven dagen berekend, inclusief de twee dagen van week 0. Daardoor ontstond die merkwaardige ondersterfte. We hadden zelf misschien moeten bedenken dat CBS in week 1 een andere telling hanteert dan in week 2. Voor mobiele gebruikers (die kunnen niet hoveren) hieronder de foute grafiek.
En WEG is de onverklaarde oversterfte!
Dit is de grafiek, waarbij week 0 bij week 52 is geteld, zodat dat weektotaal weer synchroon loopt met de verwachte weeksterfte.
Bij de verwachte sterfte worden de weken dus anders ingedeeld. Het data management wekt nog steeds geen vertrouwen. De onverklaarde sterfte verdwijnt echt als sneeuw voor de zon.
De eerdere hypothese dat het ongeregistreerde covidsterfte zou betreffen kan hiermee opnieuw naar het rijk der fabelen worden verwezen. Het wordt daar druk.
De schijn wordt gewekt dat men er alles aan doet om de data een gewenste richting op te plausibiliseren. Er moet dringend een onafhankelijk onderzoek worden gedaan. Dus niet door belanghebbende partijen.
Pieter Omtzigt timmert aan de weg
Pieter Omtzigt diende een motie in om onafhankelijk academisch onderzoek te laten uitvoeren naar de oversterfte. De motie en de wegduikende reactie van De Jonge heb ik eerder beschreven en is te lezen in de uitklapper hieronder. Daarin ook een brief die ik aan Omtzigt heb gestuurd.
Brief aan Pieter Omtzigt
20 december 2022
Geachte Heer Omtzigt, beste Pieter,
Met verbijstering las ik een mededeling die betrekking had op uw ‘oversterfte-motie’. De motie was als volgt:
MOTIE VAN HET LID OMTZIGT
Voorgesteld 1 december 2021
De Kamer,
gehoord de beraadslaging,
- constaterende dat er volgens het CBS 800 tot 900 personen meer overleden per week dan verwacht in de afgelopen twee weken;
- constaterende dat het RIVM rapporteert dat er in de afgelopen twee weken ongeveer 300 mensen per week zijn overleden aan COVID-19;
- overwegende dat het onduidelijk is welke oorzaken er nog meer achter deze hoge oversterfte zitten;
verzoekt de regering zo snel mogelijk een academisch onderzoek te laten starten om onderzoek te doen naar de redenen en oorzaken van oversterfte tot en met november 2021, en de Kamer hierover zo spoedig mogelijk te informeren, en gaat over tot de orde van de dag.
Omtzigt
Ik besteed al sinds augustus aandacht aan dit onderwerp. Maurice de Hond liet mij enige tijd geleden weten dat hij enkele van zijn contacten in Den Haag had gewezen op mijn artikelen. Het gaf mij veel genoegdoening dat mijn inspanningen mogelijk hebben bijgedragen aan de totstandkoming van bovenstaande motie. Totdat ik de volgende mededeling van demissionair minister de Jonge las:
‘De aangenomen motie van het lid Omtzigt waarin wordt opgeroepen om een academisch onderzoek te laten starten naar de redenen en oorzaken van oversterfte tot en met november 2021, kan momenteel nog niet worden opgepakt.
Bij de CBS-oversterfte gaat het om het verschil ten opzichte van een meerjarig gemiddelde. Als het verschil groot is, is het aannemelijk dat dit komt door COVID19, maar dit is niet zeker vanwege het ontbreken van inzicht in de onderliggende doodsoorzaken.
Het inzicht in de onderliggende doodsoorzaken van de overleden personen in november en daarmee in de oorzaken van oversterfte, heeft het CBS pas begin april 2022. Deze motie kan dan verder worden opgepakt en uitgewerkt.’
Demissionair minister Hugo de Jonge
Daarover valt veel te zeggen. Ik zal enkele punten noemen.
- Het is niet aan de minister om te bepalen of een externe, onafhankelijke onderzoeksgroep haar werk al dan niet kan doen. Als hij dat vooraf beslist, blokkeert hij de facto het onderzoek.
- Geen enkele academische groep kan onderzoek doen als de data niet beschikbaar zijn. Dit zou bovendien duiden op een onwetenschappelijke werkwijze van de dataverzamelaars en -eigenaren. Wetenschap is transparant, althans conform de richtlijnen voor wetenschappelijke integriteit van het KNAW. De betrokken partijen voldoen niet aan deze standaarden, wat al een rode vlag is die extern onderzoek des te noodzakelijker maakt.
- Het inzicht van het CBS is er nog niet, betoogt de minister letterlijk. Gelukkig gaat het ook niet om het inzicht van het CBS. Het gaat juist om een onafhankelijk academisch inzicht in de reeds lang aanwezige data.
- Dat de data zelf er zijn lijdt geen twijfel. CBS is per 1 juli gestopt met maandelijkse pre-rapportage maar dat betekent uiteraard niet dat de data niet verzameld zouden worden.
- De data zijn mogelijk nog niet geïnterpreteerd of zelfs ‘geplausibiliseerd’ maar een academische onderzoeksgroep moet geacht worden om hiertoe zelf uitstekend in staat te zijn. Dat is juist wat de groep zou moeten doen. Het alleenrecht op deze kundigheid mag nooit exclusief worden opgeëist door een overheidsinstituut.
- Ook bij ‘plausibiliseren’, wat het voornemen is alvorens te rapporteren, is de vraag hoe subjectief wordt vastgesteld wat plausibel wordt geacht en wat niet. Belanghebbenden kunnen de voorkeur geven aan andere plausibiliteiten dan onafhankelijke onderzoekers. Bias moet worden uitgesloten.
- Wachten op rapportage over kwartaal 4 is volstrekt onnodig. Het is van het grootste belang dat de vaccins zo spoedig mogelijk worden uitgesloten als (mede-)oorzaak van de oversterfte. Hiervoor volstaat onderzoek over het tweede en derde kwartaal. T.z.t. kunnen de bevindingen worden getoetst aan de cijfers van het vierde kwartaal. De urgentie vindt haar grond in het feit dat de trend heeft geleid tot 3.000 onverklaarde oversterftedoden in de laatste vier weken. (Onverklaard betekent: de totale oversterfte minus de door rivm gerapporteerde covidsterfte.)
- De data van kwartalen 2 en 3 zijn hoe dan ook verzameld en gedigitaliseerd, d.w.z. opleverklaar. Immers: kwartaal 3 zou binnen enkele weken al publiek gerapporteerd worden, hopelijk minder verdikt dan kwartaal twee.
- Het ontbreken van de data van oktober en/of november is geen enkel probleem. Het zijn juist de kwartalen 2 en 3 die geanalyseerd moeten worden.
- Dat de benodigde data van kwartalen 2 en 3 niet beschikbaar wordt gemaakt is, naar andere beschaafde landen kijkend, beschamend. Er is weliswaar een ingedikte rapportage over kwartaal 2, maar die is niet voldoende om fijnmazige analyses op uit te voeren. Essentiële vectoren ontbreken. In deze kwartalen twee en drie heeft de bedoelde oversterftetrend zich duidelijk afgetekend. Het is van het grootste belang dat deze data onmiddellijk ter beschikking worden gesteld van de wetenschap. Een black box-achtige werkwijze past niet bij een parlementaire democratie.
Gaarne bereid tot verdiepende toelichting,
Anton Theunissen
Bijlagen
Grafieken
Statistiek
Een onderhoud met statisticus Prof. Dr. Ronald Meester (hoogleraar waarschijnlijkheidsberekening aan de VU) resulteerde indeze studie. Daarin wordt een bepaalde correlatie aangetoond met verbluffend overtuigende cijfers. Ondanks dat ik enige methodologische opmerkingen heb, ben ik blij dat wetenschappelijk is bevestigd dat ik geen hersenspinsel najaag.
Daniël van der Tuin besprak het onderzoek in een artikel met in de kop:statistisch onderzoek wijst naar injecties als deel van verklaring. Wat ons betreft een te suggestieve titel die in de studie niet hard wordt gemaakt. Virusvaria en Het Eucalyptisch Genootschap werken samen aan een artikel met bespiegelingen over dit onderzoek. Eventuele artikelen zullen verschijnen op virusvaria.nl en eucalyptischgenootschap.nl.
Wettelijke bepaling
Wellicht ten overvloede: het vigerende wettelijk kader voor het CBS voorziet in de mogelijkheid gedetailleerde gegevens omtrent geregistreerde sterften (inclusief geregistreerde doodsoorzaak, etc.) te verstrekken aan wetenschappelijke instituten voor wetenschappelijk onderzoek. Uiteraard binnen kaders van privacy borging. Daartoe dient betreffend instituut alsdan een verzoek in te dienen bij het CBS. Gezien de urgentie van de onderhavige kwestie is vrijgave voor wetenschappelijk onderzoek thans zeer geboden en staat in contrast met de door demissionair minister de Jonge geïndiceerde termijn van publicatie van de cijfers door het CBS. Dat betreft openbaarmaking en is iets anders dan vertrekking voor wetenschappelijk onderzoek onder de bepalingen van voornoemde wetgeving.
En nu verder?
Hugo de Jonge heeft een nieuwe draai proberen te geven aan de unaniem aangenomen motie. De Jonge zei ruimhartig toe dat het onderzoek toch onmiddellijk wordt opgepakt – maar wel door rivm en CBS. Dat kan natuurlijk niet. Dat zijn belanghebbende partijen, die al anderhalf jaar op hun data zitten als een kloek op haar eieren.
Het is er een uit het boekje van “Hoe laad ik de schijn van belangenverstrengeling op me” of anders: “Hoe wek ik de indruk dat ik iets te verbergen heb”. Alsof de Capo tegen de belastinginspecteur zegt: gaat u maar rustig naar huis; ik laat mijn consiglieri er wel naar kijken. Hoezo onafhankelijk onderzoek? Dus de bedoeling is nu dat het kabinet de opdracht tot onderzoek geeft aan de afdeling waarachter datzelfde kabinet zich voortdurend verschuilt…?
Goed dat Pieter Omtzigt opnieuw aandringt op onafhankelijk onderzoek en transparantie – maar vreselijk dat dat nodig is.
CBS en rivm gaan er niet uit komen, zoveel is duidelijk. En als ze dat al doen zullen ze niet geloofwaardig zijn. Een vernietigend oordeel zou tot de mogelijkheden moeten behoren maar daarmee zouden de beoordelaars zichzelf diskwalificeren. Een dergelijk onderzoeksresultaat ligt dus niet in de lijn der verwachting. We moeten onder ogen zien dat deze partijen niet over de juiste competenties beschikken en bovendien: niet zullen bijten in de hand die hen voedt.
Het zal opvallen dat de kwaliteit van de afbeeldingen wat minder is dan gebruikelijk. Dat komt omdat zowel de data-analisten als de Afdeling Grafiek, Presentatie & Visualisatie van het Eucalyptisch Genootschap bijna het bijltje erbij neer gooiden. “ik word gek met dit soort mutaties van week naar week, waar gaat dit over joh? Ik denk dat die cijfers nog gecorrigeerd worden – kan niet kloppen zo!” riep Akkermans vertwijfeld uit. Hekking klopte hem bemoedigend op de schouder.
