De waarde van de voorspelde R-waarde achteraf geherwaardeerd

Het is met de voorspellingen van R-waardes als met het weerbericht. Er wordt wat geklaagd als op een bepaald moment het weer niet klopt met de voorspelling maar verder heeft dat geen consequenties. Het weer blijft gewoon voorspeld worden door dezelfde voorspellers. Er worden geen kwaliteitseisen aan gesteld en we zullen het ermee moeten doen want we hebben niks beters. Maar stellen weersvoorspellers achteraf hun weerberichten bij in de richting van het daadwerkelijk gemeten weer?

Twee weken geleden (week 17) sloot ik een artikel af met “En deze grafiek onthouden we alvast even voor over twee weken. https://allecijfers.nl/nieuws/statistieken-over-het-corona-virus-en-covid19”. Dat was deze grafiek:

In bovenstaande grafiek uit week 17 zien we dat de neergaande R-waarde (week 14-15) mogelijk nog een week heeft aangehouden maar in week 16 weer vrij steil omhoog zou moeten zijn gegaan. Volgens die verwachting stijgen deze week (19) de besmettingen skyhigh, overstromen de ziekenhuizen… Het ziet er echt heel slecht uit hoor! Vierde golf?

Twee weken later – voortschrijdend inzicht

In de grafiek worden onzekerheidsmarges aangegeven: een boven- en ondergrens. Dat moet de onzekerheidsmarge zijn van de laatste, gefixeerde voorspelling. Kijken we naar week 13, ruim een maand geleden, dan zien we tussen de mogelijke onder- en bovengrens nog een verschil van 0,15 terwijl we intussen wel beter weten. De onzekerheidsmarge wordt na het harde berekenen dus niet aangepast. In deze grafiek is marge na het meetmoment niet kleiner dan ervoor. Dan hoef je eigenlijk niet eens te meten… Het is dus de marge van de laatste voorspellende week. Dat is het aardige van deze weergave.

Seizoensinvloed op de voorspellingen – zonder aerosolen?

In andere weergaves vallen kleine correcties minder op. Ook hier geeft de gekleurde marge de onzekerheid aan van wat de laatste voorspelling moet zijn geweest. Als na een maand na datum de opnames, IC-cijfers en sterfte bekend zijn, is het R-getal een stuk harder te maken. De waaier loopt dan alleen aan het eind breed uit. Maarten Keulemans heeft het hier dus wel degelijk bij het rechte eind!*. De waaier aan het begin (dank voor de correctie Rogier) komt omdat er toen nog niet getest werd. De virologen gaven op 17 februari 2020 (R van 1,8) aan dat een week later rekening kon worden gehouden met een R van 4,1. Dat zou meer dan een verdubbeling hebben betekend. In het verloop van de R zien we zulke sprongen alleen terug bij vermoedelijke meetfouten of storingen.

Terug naar vandaag: week 19

Dat de marges in de laatst gereaiseerde week nog worden bijgesteld is te zien als je de grafieken over elkaar legt. Dat is logisch: hoe dichterbij de voorspelling, hoe zekerder de prognose. Als je de beide grafieken over elkaar legt zie je dat ook.

Kijk, zo is in twee weken de ondergrens van week 17 van 1 naar 9,5 gegaan. Achteraf -het was week 19 deze week- toch iets beter voorspeld dan vooraf. Maar daarna ziet het er nog steeds heel slecht uit hoor! Ondergrens van 1,12 voor week 19!!! Oei oei oei, we wachten maar weer af in de hoop op stringente maatregelen!

De stijging blijkt in week 16 al ingezet (rood)! Zou dat komen omdat negatieve thuistesters niet naar de teststraat gaan waardoor het in de testraat lijkt alsof steeds meer mensen besmet zijn? Of heeft het rivm ICT-problemen? Betere rekenaars schatten de R dichter bij de 0,9 dan bij de 1 wat betekent dat het laatste stuk van de rode lijn eigenlijk niet omhoog zou moeten lopen.

Kijken we naar de voorspelde ondergrens van week 16, gedaan in week 17: die was 0.92. Dat was de laatste wekelijkse voorspelling. Twee weken later blijkt die voorspelling achteraf dus verlaagd naar 0,89. Kortom, er worden lijntjes om de werkelijke waarde heen getekend, zodat de realiteit optisch netjes binnen de door rivm getekende marges valt. Alleen: dat waren de exacte voorspellingen eigenlijk niet. Nou vooruit, het is een kleine ‘correctie’ dus een kniesoor die daarover valt. De werkelijke waarde (geel) in week 15 is achteraf ook iets gecorrigeerd. Dat kan. Maar voorspellingen kun je niet achteraf corrigeren. Dan heb je achteraf immers altijd gelijk gehad. Maar dan het volgende:

De R-waarde van week 17 (rood) zit, gezien in week 19 (nu dus), op het niveau dat twee weken geleden als ondergrens werd gezien (groen). De voorspelde ondergrens (zwarte lijn) is daarom flink naar beneden bijgesteld. Dus na vaststelling wordt de voorspelling weer aangepast, ik vind het maar merkwaardig maar ik hou erover op.

De bovengrens (grijs) is zelfs nog drastischer naar beneden bijgesteld. Waar die verlaging vandaan komt is niet duidelijk want daarna katapulteert hij weer steil omhoog. Gewoon ongeveer met de hand een week opgeschoven misschien? Het geeft een plotselinge enorme trendbreuk aan waar je geleidelijke bewegingen verwacht. We hebben het toch over grote getallen. Wat is er gebeurd afgelopen week? Heb ik carnaval gemist of zo? Het weer slaat ook niet om richting de winter, het is nota bene mei!

Maar kijk nog heel even naar die grijze en zwarte lijn in week 19: rivm schat de R-waarde nu boven 1,2 !!! Dat is ongeveer het midden tussen de onder- en bovengrens. Die stijging is al drie weken geleden ingezet, in week 16. Hoe strookt dat dan met de huidige stand van zaken? Dat moet immers al duidelijk zichtbaar zijn in opname- en IC-cijfers van rivm.

Iedereen ‘met een half brein’ kan zien dat die superstijging een waanzinnig scenario is dat er voor de zoveelste keer ontstellend ver naast zit. Toch blijven we in een (nota bene onwerkzame) lockdown-greep met minimale versoepelingen. Het kabinet en de Tweede Kamer slikken het voor zoete koek. Allemaal omdat seizoensinvloeden niet worden begrepen en aerosolen genegeerd.

“We zullen zien dat de R-waarde langzaam gaat dalen onder invloed van de vaccinaties”

Ernst Kuipers

Nee hoor Ernst: de R-waarde is snel aan het instorten onder invloed van het weer en veel mensen zullen zich gaan afvragen waarom ze eigenlijk nu al die vaccinatie hebben genomen en waarom ze alsnog negatief moeten testen terwijl ze toch die vaccinatie hebben en de epidemie duidelijk verdwenen is. Totdat het najaar weer komt en er opnieuw geen poot is uitgestoken voor het verbeteren van het binnenklimaat of het opschalen van de zorg, die hoe dan ook steeds meer zal moeten verstouwen vanwege de sterk vergrijzende bevolking.

Vergrijzing leidt tot hogere grieppieken omdat de verspreiding van respiratoire virussen niet met ventilatie wordt gematigd.

“Die R gaat de komende twee weken hard duikelen tot ver onder de nu aangegeven ondergrens, daar zet ik een kartonnetje speciaalbier op.”

Anton Theunissen

Er is maar één langetermijn-oplossing die tegen alle varianten en toekomstige respiratoire virussen helpt: ventilatie. Daarvoor moet de bevolking geïnformeerd worden over hoe ze zich kunnen beschermen.

Er is binnenklimaatmanagement en -handhaving nodig (vergelijk brandveiligheid) en een aanpassing van het bouwbesluit. We laten nu al vijf jaar lang gemiddeld 7.500 mensen te vroeg overlijden. Alleen maar omdat niemand wist of wilde weten hoe het virus overgedragen werd. Het rivm moet vervangen, de journalisten heropgevoed. Als Rutte en de Jonge wat zinniger waren aangestuurd, hadden ze best een aardige klus kunnen klaren.

* ah – dat is misschien wat mijn critici verwarren met ‘ad hominem’ als ze mij verwijten dat ik zelf ad hominem argumenten gebruik – wat dan eigenlijk weer een jij-bak is, ook geen sterke vorm van argumentatie. Ik moet namelijk vaak laten weten dat ik allergisch ben voor het gespit in het verleden van bijvoorbeeld van Haga of Maurice, als men probeert mij iets duidelijk te maken waarvoor inhoudelijke argumenten overduidelijk tekort schieten.

Inhoudelijke kritiek leveren kan niet zonder bronvermelding en als het keer op keer dezelfde wetenschapper of journalist is die soortgelijke fouten maakt, mag dat ook vermeld.

Dat wil niet zeggen dat die journalist nooit meer iets goed kan zeggen en ik alles van hem bij voorbaat diskwalificeer – dát zou een echte ad hominem drogreden zijn.