Oversterfte per doodsoorzaak

Sinds het uitbreken van de Corona-epidemie is er in Nederland regelmatig sprake van oversterfte. De sterfte aan Covid-19 is daar een onderdeel van. Als je echter kijkt naar 2021 en met name 2022, dan valt op dat wanneer je de Covid-19 doden van de sterfte afhaalt, er nog steeds een substantieel hoger dan verwachte sterfte is. Voor het eerst in de zomer van 2021, en over een grotere periode in 2022.

Diffuus

Op de aantallen Covid-19 sterfgevallen, zoals door CBS gerapporteerd, is wel wat af te dingen. We hebben al eerder aangegeven dat we deze aan de hoge kant of zelfs beduidend te hoog achten. Mensen kunnen aan onderliggende aandoeningen zijn overleden, maar als zij in de laatste maanden positief op het coronavirus zijn getest of er was een vermoeden van Covid-19, dan is Covid-19 door CBS als doodsoorzaak geregistreerd, zie ook hier uitgelegd. Dit zou als gevolg kunnen hebben dat bepaalde doodsoorzaken in 2020 tot en met 2022 minder voorkomen dan in de jaren daarvoor. We hebben echter de belangrijkste doodsoorzaken geanalyseerd en kunnen geen doodsoorzaken aanwijzen die in 2020 tot en met 2022 minder vaak voorkomen dan in eerdere jaren. Mogelijk treedt dit verschijnsel wel op maar wordt het gemaskeerd door een verhoging van andere oorzaken. Laten we een voorbeeld nemen.

Per maand sterven er ongeveer 3.200 mensen aan hart- en vaatziekten. De werkelijke aantallen laten voor 2020 een kleine daling zien en voor 2022 een kleine stijging. Het kan zo zijn dat bijvoorbeeld in 2021 ongeveer 6.000 mensen minder aan hart- en vaatziekten zijn overleden omdat ze als Covid-19 dode zijn geteld, maar tegelijk door andere oorzaken er ongeveer 6.000 nieuwe gevallen bij zijn gekomen. Dat weten we echter niet. En dat getal van 6.000, dat kan kleiner of groter zijn… Alleen steekproefsgewijze obducties kunnen 100% zekerheid geven. Statistiek geeft ook zekerheid maar die wordt niet door iedereen geaccepteerd omdat er geen histopathologisch bewijs is. Toch worden er geen obducties uitgevoerd om definitief uitsluitsel te krijgen.

Duiding van doodsoorzaken

Hoe dan ook is er buiten Covid-19 ook in 2021 en 2022 nog steeds netto oversterfte, die hoogstwaarschijnlijk “ergens” met Corona en alles wat daarmee samenhangt te maken heeft:

1. Zijn het de coronamaatregelen? De lockdowns, het thuisblijven of thuiswerken?
2. Of zijn het toch vooral de nadelige effecten van de vaccinaties?

Ook ‘uitgestelde zorg’ wordt wel genoemd maar een gekwantificeerde hypothese hiervoor ontbreekt. Het is onduidelijk hoe uitgestelde zorg de dominante factor kan zijn bij de gesignaleerde oversterftecijfers, zie ook hier uitgelegd.

Als met name (1) geldt, dan zouden de aan te wijzen oorzaken in de drie coronajaren verhoogde aantallen aan sterfte moeten laten zien in vergelijking met de jaren ervoor.

Als met name (2) geldt, dan zouden de doodsoorzaken pas stijgen nadat de vaccinatiecampagne op stoom was gekomen, zeg even vanaf mei 2021.

Als we de sterfte in de periode 2020-2022 vergelijken met die in de jaren 2015-2019 (het  gemiddelde van die jaren is onze referentieperiode) dan blijkt voor alle oorzaken de sterfte in ’22 het hoogst. Gezien de demografische ontwikkeling mogen we ook wel verwachten dat die in 2022 zo’n 3 – 5% hoger is dan in de referentieperiode. Dit staat gelijk aan 0,6 à 1% per jaar en komt neer op een stijging van

• 2.800 à 4.700 in 2020
• 3.800 à 6.300 in 2021 en
• 4.700 à 7.900 in 2022

t.o.v. de referentieperiode, toen er totaal gemiddeld iets meer dan 152.000 overlijdens werden geteld. Dat zou je verwachten, ca. 6.000 meer in 2022. Maar in 2022 zijn het er bijna 18.000 meer, op een totaal van bijna 170.000.

Het CBS wijst er hiervan ca. 8.000 toe aan Covid-19. De andere doodsoorzaken scoren samen ook een dikke plus van ongeveer 10.000 gevallen. Dat hadden er gezien de demografische ontwikkeling dus maar 4.700 tot 6.900 mogen zijn. Dit alles op basis van een gelijkmatige ontwikkeling, waarbij we nog niet eens rekening houden met de ondersterfte die we na 2020 (en zeker na het daaropvolgende 2021) hadden mogen verwachten. Ook hier gaat het om duizendtallen van ontbrekende ondersterfte, de “onzichtbare oversterfte.” Aan de becijfering van deze onzichtbare oversterfte wordt gewerkt.

Aanpak

Als we de maandelijkse overlijdens per doodsoorzaak achter elkaar zetten vanaf januari 2020 t/m december 2022, een periode van 36 maanden, dan kunnen we door de meetpunten een rechte lijn proberen te trekken, een trendlijn. Deze lijn blijkt overal stijgend. Het is echter interessanter om te kijken of die stijging ergens binnen die 36 maanden pas is begonnen.

Omdat bekend is uit de data dat de onverklaarde oversterfte pas significant optrad in de tweede helft van 2021 hebben we de knip gelegd aan het begin van het tweede half jaar van ’21. We knippen de periode van 36 maanden dus op in twee gelijke delen van 18 maanden.

De twee grootste doodsoorzaken “Nieuwvormingen” (= kanker) en “Hart- en Vaatziekten” en daarnaast “Zelfdoding” laten in de tweede periode (dus na juli 2021) wel een iets grotere stijging zien dan in de eerste periode, maar de verschillen zijn klein. Hopelijk betekent dit dat er vrijwel geen schade is; het kan ook komen doordat dit ziektebeelden zijn die binnen deze termijn niet tot plotselinge betekenisvolle verhoging van de sterftecijfers leiden.

Vergeleken met de referentieperiode zijn de Nieuwvormingen 1,5% hoger en Hart- en Vaatziekten bijna 1,3% hoger. Lager dus dan de verwachte 3-5%. Het kan goed zijn dat ondersterfte hierbij een rol speelt.

Bij de Zelfmoorden is het maximum 51 extra in 2022, dat is ruim 2,7% hoger, geen snelle stijger en ook (gelukkig) absoluut een klein aantal, erg klein als het gaat om trends om conclusies uit te trekken.

We concluderen hieruit dat op basis van de beschikbare data deze twee grootste doodsoorzaken merkwaardig genoeg een beperkte rol spelen in de huidige onverklaarde oversterfte. De andere laten wel degelijk een duidelijk grotere stijging zien en die zullen we hieronder bespreken.

Erratum
In de CBS-data waren “Verkeersongevallen”, “Zelfdoding”, “Accidentele val” en “Niet-natuurlijke oorzaken” naast elkaar gerapporteerd. Het blijkt nu dat de eerste drie categorieën ook meegenomen waren in “Niet-natuurlijke oorzaken”, dus eigenlijk dubbel geteld. Accidentele val en verkeersongevallen behoorden tot de snelle stijgers, zelfdoding niet. Het vervolg van het artikel is hierop aangepast.

In de grafiek hieronder zijn de doublures uit “Niet-natuurlijk” gehaald.

De overige doodsoorzaken samen veroorzaken bijna evenveel overlijdens als de twee grootste doodsoorzaken.

Met de aangepaste indeling hieronder gaan we verder. Belangrijk om te onthouden: Accidentele val is veruit de grootst oorzaak binnen “Niet-natuurlijke overlijdens” en vertoonde met Verkeersongevallen een grote stijging. Die behandelen we ook apart.

Vier oorzaken nader geanalyseerd

1. Niet-natuurlijke doodsoorzaken
2. Ademhalingsorganen
3. Psychisch/zenuwstelsel
4. Overige doodsoorzaken

Eerst even wat uitleg aan de hand van de eerste grafiek “Accidentele val”, subcategorie van “Niet-natuurlijke oorzaken”. Op de X-as zien we de maanden in de periode januari 2020 – december 2022. Op de Y-as zien we een percentage. Dat percentage is de afwijking van de betreffende maand ten opzichte van het gemiddelde van die maand in de jaren 2015-2019.

Voorbeeld: in oktober ’22 zijn door deze oorzaak 560 mensen omgekomen. Gemiddeld in de referentieperiode waren dat er in oktober 349. Een stijging van 211 en dat is dik 60%.

De dunne blauwe lijn is de regressielijn of trendlijn (Excel-functie) van de blauwe punten. Wat we zien is dat deze lijn bij de “Accidentele val” licht stijgend is, 4% in 18 maanden. De rode trendlijn daarentegen stijgt met 32% in 18 maanden, een acht keer zo grote stijging dus. Ook het snijpunt van de twee trendlijnen ligt in de buurt van de overgang van de eerste naar de tweede periode.

De dikke blauwe lijn verbindt de op die manier berekende percentages van de verschillende maanden aan elkaar voor de eerste periode. De dikke rode lijn doet dat voor de tweede periode.

Accidentele val (één van de niet-natuurlijke doodsoorzaken)

Het maximum is 2.098 extra in 2022, dat is 50,5% hoger en dus vele malen hoger dan op grond van demografische ontwikkeling verwacht mocht worden.

Ademhalingsorganen

Hierbij zien we in de eerste periode een dalende trend. Dit komt natuurlijk mede doordat er geen griep was in de winter van ’20/’21. Griep was er wel in april en december ’22.

Zowel in 2020, 2021 en 2022 zijn er minder mensen gestorven aan aandoeningen aan de ademhalingsorganen dan jaarlijks in de referentieperiode. In ’20 en ’21 spreken we over een daling van ongeveer 20%. Oorzaken zijn de milde griepgolf van begin 2020 en het uitblijven van griep tot april 2022. Echter we kunnen niet uitsluiten dat een deel van de mensen die aan Covid-19 is gestorven volgens de doodsoorzaakformulieren, eigenlijk in deze categorie had moeten worden ondergebracht. In 2022 was er wél griep, waardoor er in 2022 per saldo evenveel mensen stierven als in de referentieperiode.

Verkeersongevallen (één van de niet-natuurlijke doodsoorzaken)

Maximaal 112 extra in 2022, dat is 18,7% hoger.

Alle niet-natuurlijke doodsoorzaken

Maximaal 2.448 extra in 2022, dat is 30,4% meer dan in de referentieperiode.

Psychische stoornissen, zenuwstelsel

Maximaal 1.219 extra in 2022, dat is 5,9%.

Overige doodsoorzaken

En dan last but not least, de categorie “overige doodsoorzaken”. Die vereist aparte toelichting. Het CBS meldt hierover dat als de doodsoorzaakformulieren van overledenen nog niet ontvangen zijn, de overledenen in deze categorie worden geteld. Dit betekent dat de hoeveelheden in deze categorie nog kunnen dalen. Het CBS gaf bij de publicatie van de doodsoorzaken t/m december 2022 aan, dat ca. 5% van de formulieren over de maand december ’22 nog niet is ontvangen.

Laten we eerst eens kijken naar het belang van deze categorie in het geheel. In de referentieperiode was deze categorie qua aantallen goed voor een aandeel van 17,8% van de vier hier behandelde hoofdcategorieën. Dat was in 2020 al gestegen naar 19,2% en steeg in 2022 naar 21,6%. Daarmee is deze categorie goed voor één vijfde van alle overlijdens (dus niet alleen van de oversterfte).

Overige doodsoorzaken staan voor 6.612 extra in heel 2022, dat is 27,9% meer. Deze categorie is dan ook verantwoordelijk voor de grootste stijging (buiten Covid-19).

Voor goed begrip: een categorie “Overig” die groter is dan 10%, maximaal 15% doet bij een accountant de wenkbrauwen fronsen.

Het CBS stelt dat over de laatste maand 95% van de formulieren binnen zijn. Dat betekent dat er nog ongeveer 400 – 450 formulieren ontbreken. Het aantal in de categorie “overig” gaat dan terug naar 43% t.o.v. de referentieperiode terwijl dat in december 2022 nog 66% is.

Dit lijkt een logistieke, administratieve of misschien beleidsmatige kwestie; het zal toch niet zo zijn dat bepaalde doodsoorzaken on hold worden gezet vanwege onduidelijkheden.

De vier grootste stijgers samen

Deze vier oorzaken zijn samen goed in staat de oversterfte grotendeels te ‘verklaren’. Het is aan medici om te verklaren waarom we deze curves zien.

De vier stijgers komen samen iets hoger uit dan de totale oversterfte. Dit komt voornamelijk doordat “Hart- en vaatziekten” er niet bij zit: in de eerste drie maanden van 2021: -15%, in de eerste drie maanden van 2022: Hart- en vaatziekten -13%. Het is traditioneel (samen met nieuwvormingen) de grootste categorie maar die heeft dus relatief weinig invloed, tenzij de categorie “Overige oorzaken” nog verrassingen gaat opleveren.

Dat ademhalingsziekten (groten)deels op het conto van Covid zijn geschreven is niet verwonderlijk: er was geen influenza. Griepdoden vielen altijd onder “ademhalingsziekten”, ook als het in het verleden coronavirussen betrof. Die zijn daar nu uitgehaald en in een nieuwe categorie ondergebracht: Covid-19. De terugval van de categorie “ademhalingsziekten” is dus uitlegbaar: dat zijn de overlijdens die anders door griep zouden zijn veroorzaakt.

Wat veroorzaakt die doodsoorzaken?

In deze grafiek is te zien hoe de besproken categorieën zich door de tijd heen tot elkaar verhouden. In de laatste maand lijkt het alsof alle categorieën een enorme jump maken maar die wordt bijna helemaal veroorzaakt door de onderste categorie “Overig”, die nog deels moet worden ondergebracht bij andere groepen.

De accidentele val (verreweg de belangrijkste factor van de niet-natuurlijk doodsoorzaken) zou heel goed de kanarie in de kolenmijn kunnen zijn. We hebben gezien dat die categorie 50% is verhoogd: het simpelweg vallen van mensen – als doodsoorzaak! Het is weliswaar geen grote doodsoorzaak maar samen met de stijging “verkeersongelukken” kan die stijging bijna geen toeval zijn. Raken mensen plotseling (even) de controle kwijt? Vallen ze dan compleet buiten westen op hun hoofd? Komt dat dan door een neurologisch probleem? Of door zuurstoftekort vanwege een probleem met het hart of een bloedpropje…?

Accidentele val, verkeersongelukken: niet-natuurlijke dood: Flauwvallen of zelfs een duizeling kan fataal zijn als het op een ongelukkig moment gebeurt: in een auto langs het kanaal rijdend, op een keukentrapje, tijdens het werken zware machines… Social media worden overspoeld met videocompilaties van omvallende mensen, sporters, tv-presentatoren. We weten helaas geen cijfers.
Een andere denkbare oorzaak zouden problemen met de ogen, dus verminderd zicht, kunnen zijn. Hiervan hebben we ook geen cijfers maar wel case reports van oogaandoeningen door vaccinaties sinds juni 2021 (1, 2, 3 etc.)

Ademhaling: Dit zou kunnen wijzen op immuniteitsproblemen of overreactie op respiratoire infecties. Zaken als luchtvervuiling spelen niet pas sinds medio 2021, die zitten ook al in de eerdere trends. Door de temporele correlatie en de bekende “immune imprinting” komen de vaccins dan weer in beeld (immune imprinting: het verkeerd trainen van het immuunsysteem bij de eerste kennismaking met een nieuwe indringer.)

Psychische oorzaken: De desocialisering en polarisatie, de angstcampagnes (zie de Nocebo-reeks deel I en deel III), verdwijnen van bestaanszekerheid, terugval in levenskwaliteit door economische of medische omstandigheden (vaccinatieschade?), verwaarloosde zorg, tekort aan aandacht: het zijn allemaal opties waarvan de meeste moeilijk te kwantificeren zullen zijn – als ze al ooit onafhankelijk worden onderzocht.

Zenuwstelsel: Het optreden van ernstige neurologische bijwerkingen zoals corticale sinusveneuze trombose (afvoerblokkade van bloed in het hoofd), Bell’s palsy (aangezichtsverlamming, meestal tijdelijk), transverse myelitis (ontsteking zenuwbundel in het ruggemerg) en Guillain-Barré syndromen (auto-immuunziekte van de zenuwen) is groter dan verwacht, samen met andere veel voorkomende effecten zoals hoofdpijn. Het ontstaan van nieuwe demyeliniserende hersenletsels (auto-immuunziekte met ontstekingen in de hersenen en het ruggenmerg) met of zonder detectie van specifieke antilichamen en de verergering van reeds bestaande neurologische aandoeningen (zoals epilepsie, multiple sclerose) zijn ook een punt van grote zorg, hoewel er tot nu toe geen sluitend bewijs is dat de vaccins hierbij betrokken zijn (dit is overigens de ‘boilerplate’ disclaimer waarmee tegenwoordig bijna elke gepubliceerde studie afsluit.)
Overigens kunnen ook neurologische problemen, al dan niet plotseling, tot uiting komen in ongelukken en accidentele vallen.

Overig: Griezelig is het dan weer hoe het CBS de categorie “overig” laat oplopen van 17,8% naar 21,6% in 2022. Dat scheelt bijna 7.000 overlijdens… Wat gaat hier nog uitkomen?

Bij de twee traditioneel grootste doodsoorzaken, nieuwvormingen (kanker) en hart- en vaatziekten, is geen opvallende stijging te zien. Nu hebben wij naar percentuele stijgingen gekeken. Een stijging van enkele tientallen (of zelfs honderden) overlijdens is bij deze cohortgroottes minder zichtbaar. Het rumoer dat is ontstaan rond peri-/myocarditis bij jongeren is niet terug te zien in de totalen van Hart- en vaatziekten. Daarvoor zouden we per leeftijd moeten kijken wat er gebeurd is. Als onder 40-minners bijvoorbeeld een 30% stijging in hartfalen is te zien, leidt dat niet per se tot een enorme stijging van het totaal: het aantal is daarvoor te gering ten opzichte van de ouderen.

Conclusie en discussie

Wat zijn de aanjagers van de genoemde doodsoorzaken die sinds medio 2021 vrij plotseling opkwamen en bleven stijgen? Uitgestelde zorg? Covid? Long Covid? Lockdowns? Waarom dan niet vanaf medio 2020?

Alleen obducties, liefst systematisch en steekproefsgewijs uitgevoerd, kunnen uitsluitsel brengen. Het verschil tussen virus-spikes en vaccin-spikes wordt daarbij gedetecteerd. Het wekt verdenking dat deze bewijsvoering niet wordt aangegrepen. Daardoor blijven de vaccins nadrukkelijk in beeld als de belangrijkste aanjagers van de oversterfte.

Niemand -die geïnformeerd is- wil nu nog een Corona-vaccin. Op deze manier zullen binnenkort de griepvaccins worden meegesleurd in de val en misschien andere ook (mijn voorspelling). Het verdient aanbeveling om de functie-omschrijving van een eventueel toekomstige Denktank Desinformatie grondig te herzien.