Associated Press brengt het verhaal waarin Neil Young en Joni Mitchell geloven: Robert Malone heeft complottheorieën verkondigt in een 3 uur durend interview met Joe Rogan op Spotify. Het meest navrante complot is de -volgens AP uit de duim gezogen- theorie van Massavorming. Dit is een theorie zonder “academische geloofwaardigheid”, aldus AP, ondanks dat ze in het voorbij gaan verwijzen naar “een Belgische professor”. Een professor is toch echt een aan een universiteit verbonden academicus. Maar hoe komt AP nu eigenlijk aan deze claim? Nog los van het feit dat Massavorming een overtuigend plausibele mix is van bestaande concepten en mechanismen in de psychologie. En helemaal ‘nieuw’ is het ook niet. Een kleine rondgang op Wikipedia volstaat. Neil en Joni hebben pech dat de Amerikaanse Wiki niet gewoon een vertaling laat zien van de Nederlandse, bij gebrek aan Engelse content.
In de vorige post leek het mij niet nodig om veel woorden aan die onzinnige kritiek te verspillen. Nu kan dat wel voor mijzelf gelden -ik ben er wel klaar mee- maar misschien is het toch zinvol voor degenen onder ons die toch een beetje aan het twijfelen worden gebracht om er nog enige aandacht aan te besteden. Joni, Neil, en allerlei betrouwbare kwaliteitsmedia zijn het immers met elkaar eens… Dan zal er toch wel een kern van waarheid in zitten?
De ‘debunk’ in The Independent was een copy-paste van Associated Press, ook weer tekenend voor hoe onderzoeksjournalistiek eruit ziet vandaag de dag. Dat is voor mij een motivatie om toch maar door te bloggen. Hoe dan ook, Associated Press, toch geen kleine jongen, voerde twee Amerikaanse academici op die nog nooit van Massavorming hadden gehoord, ten bewijze dat het een verzinsel was, een complottheorie.
Het complotgehalte kreeg nog een extra complotstempel door een vergelijking met WOII, waar na de oorlog de bevolking uit een soortgelijk proces ontwaakte. De overtuiging dat zoiets nooit meer mocht gebeuren, leidde tot het opstellen van o.m. de Code van Neurenberg, waaronder ook het universele verbod op verplichte en met met straffen afgedwongen vaccinatie valt. Er gaan stemmen op voor verplichte vaccinatie een uitzondering te maken. Het schrappen van “informed consent” is voorgesteld door EU-voorzitter Ursula von der Leyen: “How we can encourage and potentially think about mandatory vaccination within the European Union? This needs discussion. This needs a common approach, but it is a discussion that I think has to be led.” “Hoe kunnen we […] verplichte vaccinatie binnen de Europese Unie stimuleren?“, dat is het denkpatroon van oorlogscriminelen.
De “Informed Consent”-regel zou volgens plan komende maand moeten verdwijnen zodat mensen dwangmatig kunnen worden ingespoten met wat een parlement niet wegstemt. Aannemend dat een parlement nog inbreng heeft als het Europese mandaten betreft. Als ik Pfizer was zou ik voor de zekerheid gratis aandeeltjes uitdelen aan Kamerleden. Maar ik dwaal af.
Mass Forming Psychosis in Amerika
Amerikaanse psychologen kennen het begrip Mass Forming Psychosis niet. Dan vraag ik mij toch weer af hoe dat mogelijk is. Ik ben geen psycholoog maar dan nog. Hoe lang heeft AP moeten zoeken om twee academische experts te vinden die het fenomeen niet kennen? Of is het concept afgelopen jaar echt niet academisch overgewaaid naar de States, hebben ze het niet opgepikt en vooral: is het in heel Amerika door niemand herkend? Laat staan ‘bedacht’?
Dat is verbluffend, je zou bijna aan Mattias Desmet gaan twijfelen die de Massavormingstheorie heeft afgestoft, gerestaureerd en aangevuld met actuele inzichten. Die actualiteit blijft altijd een variabele gezien de vloeibare rol van de media, de vervlechting van overheid en media, en de verwevenheid van overheid en wetenschap, factoren die in de coronacrisis onmiskenbaar de kop op hebben gestoken.
Deze compartimenterende natuurlijke keringen (denk aan dijken, stuwen, dammen) die voor een gebalanceerde informatiestroom moeten zorgen, zijn in tijden van rust niet onderhouden. Ze zijn in onbruik geraakt en afgekalfd. In waakzamer tijden moesten ze nog doorbroken worden, nu hoeft dat niet meer. Toen waren media, wetenschap en rechtspraak nog broodnodig onafhankelijke machten. Het is nu één grote poel geworden met brak en troebel water.
Het beste kun je het natuurlijk van Mattias zelf lezen. Zijn nieuwe boek komt over een paar dagen uit (4 februari 2022).
Kilik op het plaatje om te reserveren
Wil je je alvast wat inlezen, oriënteer je dan hieronder.
De Amerikanen hebben het over de “Mass Forming Psychosis” van Malone. Zij benoemen hiermee het eindresultaat van het proces: de collectieve psychose. Maar juist het proces is waar het eigenlijk over gaat: hoe wordt die massa gevormd, hoe komt die uiteindelijke psychose/hypnose tot stand? En waarom weten Amerikanen dat niet?
Ik ben op Wikipedia gaan zoeken naar de Engelse term “Mass Forming Psychosis”. Geen resultaten.
Er bestaat géén Engelstalige pagina voor “Mass Forming Psychosis”. (Die is er wel op de Nederlandse Wikipedia, daar kom ik zo op terug.)
Het vereist wat associatievermogen en heel wat doorklikken maar ik vind toch een verwante pagina met interessante informatie: die over “Crowd psychology” oftewel “Mob psychology”. Daarin staat bijvoorbeeld een studie genoemd uit 1875: Hippolyte Taine’s zesdelige The Origins of Contemporary France (1875). Daarin is al theorievorming over massavorming te herkennen. Hij duidt hiermee het massagedrag ten tijde van de Franse Revolutie. De academische parallel ligt er meteen al dik bovenop zou ik zeggen. Daar blijft het niet bij.
Gustave Le Bon wordt genoemd in de academische traditie (Le Bon wordt door Mattias Desmet ook herhaaldelijk aangehaald). Verder komen Freud, Adorno en vele andere psychologische kopstukken voorbij. Bij de diverse vertakkingen van de massapsychologie zien we namen als Lombroso, Hannah Ahrendt, Amerikaanse psychologen als Festinger, Zimbardo, Floyd Henry Allport… allemaal wegbereiders van massavormingstheorie.
Stop. “Amerikaanse psychologen”…?
Al schrijvend realiseer ik me dat wat AP schrijft toch als misleidend moet worden beschouwd. Dit is geen onwetendheid meer. Het kan niet waar zijn dat ik, als nieuwgierige leek met een half uurtje Wikipedia, op een serie Amerikaanse psychologen stuit die in een eeuwenoude traditie bezig zijn met de academische begripsvorming rond massapsychologie, massadenken, massasociologische normering, massahysterie, massapsychoses, groepshysterie etc. etc. En allemaal op een manier waaruit de huidige aandacht voor massavorming niet meer dan een wetenschappelijk (en bovendien logisch) voortvloeisel is. Geen academic credibilty amme hoela.
Joni en Neil zijn oud en bang, bevangen door het narratief dat door media als Associated Press wordt uitgedragen. Ervan uitgaand dat AP hier geen financiële douceurtjes voor ontvangt van de overheid, blijft het voor mij moeilijk te bevatten. Ik kan begrijpen dat de ‘massa’ bepaald gedrag vertoont en manipuleerbaar is met angst. Maar dat de bij uitstek ‘kritische intelligentsia’ van de media geen verweer heeft tegen alle onzinverhalen, dat gaat toch mijn pet te boven.
Natuurlijk: journalisten zijn ook maar mensen, kijk maar naar Maarten Keulemans. Maar is er dan niemand in staat om boven die materie uit te stijgen? Ze zijn zelfs blind voor de meest eenvoudige weerlegging, te vinden in een half uurtje Wikipedia. Kijk zelf op de Engelse wiki pagina van Crowd psychology bijvoorbeeld, hoezo geen “academic credibility”? Er staan relevante paragrafen die de massavormingstheorie zelfs voor Amerikanen “academically credible” zouden moeten maken, waarmee ik niet wil zeggen dat het dus ‘de waarheid’ is, maar zeker wel een legitieme wetenschappelijke hypothese:
Associated Press had ook kunnen zoeken in de Nederlandse Wikipedia (maar welke Engelstalige gebruikt de ‘vertaal’-optie in zijn browser). Eigenlijk had AP moeten zoeken naar psychologen die het fenomeen wél kennen en die goed kunnen uitleggen waarom ze het niet plausibel achten. De media blijven maar achter hun experts aan kwispelen terwijl die er keer op keer blijk van geven van de hoed noch de rand te weten (“Corona is airborne“), geen wetenschappelijke denk- of handelswijze erop na houden (schendingen wetenschappelijke integriteit) en er bovendien keer op keer volslagen naast zitten met hun uitspraken, voorspellingen en maatregelen (bronnen te over).
Het is bij ons dus niet anders en zo is er alweer een treffende parallel tussen wat zich afspeelt in de Verenigde Staten en in Nederland, België en in de meeste andere landen van Europa. En juist dan blijven ontkennen dat ze in een collectieve psychologische toestand verkeren. Of je dat nou een hypnose, psychose, hallucinatie, doorgeslagen group think of wat dan ook noemt.
En het belangrijkste waar de debunks op leunen is dat Mattias overeenkomsten ziet met een hypnotische toestand. De debunks zeggen dat hypnose iets anders is. Dat klopt en ook dat verschil legt Desmet uit maar daar wordt aan voorbijgegaan.
Wikipedia over Massavorming
Wetenschappelijke geschiedenis
Massavorming (Duits: Massenbildung) werd in 1921 door Sigmund Freud beschreven in zijn boek Massenpsychologie und Ich-Analyse.[4] Dit beschrijft onder meer Z. Lothane.[5] De theorie moet volgens Johnson geplaatst worden in de context van de sociale verdeeldheid ten tijde van de Weimar-republiek.[6]
Eerder, omstreeks 1890, schreef Gustav Le Bon, die wordt beschouwd als een grondlegger van de sociale psychologie, al over het samensmelten van de individuele geesten tot een collectieve geest, die beïnvloedbaar is voor suggesties van sterke leiders. Volgens Le Bon denken individuen in een menigte niet rationeel en vlakken zij zichzelf en hun eigen verantwoordelijkheden uit. Dat zou er volgens hem toe kunnen leiden dat individuen worden opgeofferd voor “het collectief”. De leden van de groep nemen volgens Le Bon irrationele beslissingen, doordat zij gevangen zitten in de waanzin van de massa. Ook Hannah Arendt waarschuwt in haar boek Totalitarisme voor de vernietigende kracht van de massa.[7] Het fenomeen komt ook naar voren in de werken van Joost Meerloo en Elias Canetti.
Meer recent is het verschijnsel massavorming in relatie tot bepaalde coronamaatregelen benoemd door de Gentse hoogleraar Mattias Desmet en de Amerikaanse viroloog en immunoloog Robert W. Malone. Zij verklaren daarmee dat zelfs verregaande coronamaatregelen die op gespannen voet staan met bepaalde grondrechten (zoals het uitsluiten van bepaalde groepen van het maatschappelijk leven op grond van het 3G- en 2G-beleid) door een groot deel van de bevolking tamelijk kritiekloos worden geaccepteerd. Het zou tevens kunnen verklaren waarom sommigen daarin een stap verder gaan en haat zaaien tegen ongevaccineerden. Volgens Desmet zijn bepaalde maatregelen onbewust verworden tot rituelen die verbondenheid creëren; volgens hem verklaart dat waarom er veel weerstand is tegen het afschalen van bepaalde coronamaatregelen. Door sommigen wordt deze theorie van Desmet en Mallone [sic!] dan weer afgedaan als complottheorie.
Tegengaan van massavorming
Het verschijnsel massavorming is lastig tegen te gaan. Volgens Desmet, die het vergelijkt met een vorm van hypnose, kan deze alleen afgezwakt worden door bij herhaling gematigde, onderbouwde standpunten voor te houden aan degenen die “vastzitten” in de groepsgedachte. Juist geweld zou het proces verergeren.
Reuters debunkt beter
Reuters sprak in hun debunk ook met Steven Reicher, hoogleraar sociale psychologie aan de Universiteit van St. Andrews, die al meer dan 40 jaar crowdpsychologie bestudeert. Hij beschreef het concept van een “massapsychose” als “meer metafoor dan wetenschap, meer ideologie dan feit”. En natuurlijk: het is een hypothese, wat mij betreft tot dusver de meest plausibele. Nu stelt Reicher enerzijds dat het idee van massavorming herhaaldelijk onderuit is gehaald (helaas zonder referenties, zeer benieuwd naar) maar hij voegt bovendien een interessante invalshoek toe:
“…mensen die het niet met je eens zijn vertellen dat ze misleid zijn en in een staat van psychose verkeren, is in wezen een middel om ze het zwijgen op te leggen en een vorm van gebrek aan respect. Het vervreemdt en ondermijnt daarmee een poging tot dialoog. Het is geen verklaring van het probleem; het is een deel van het probleem.”
Weer iets om eens goed over na te denken. Mijn eerste gedachte: dat vertellen we die mensen helemaal niet. Wat we doen is heb “bij herhaling gematigde, onderbouwde standpunten voorhouden.” Wat zij dan meestal doen is “wappie!” roepen. Waar zit dan het probleem?
