Een driehoek die niet meer klopt

Dit is de revisie van een eerder artikel, met extra onderbouwing op verzoek van Maurice de Hond die aangaf het artikel op maurice.nl te willen plaatsen. En meteen maar enkele extra grafieken.

Er circuleert weer een hardnekkige rekenfout op social media, opgehangen aan de befaamde Driehoek van van Dissel. De grote media maken zich dan misschien wel schuldig aan logische blunders maar wappies kunnen er ook wat van. Artsencollectief ging al eerder de fout in, nu is het FB-groep Meldpuntnederland geweest. Misschien hebben ze het al ontdekt maar het plaatje blijft maar rondgaan en desinformatie heeft een hoge virale factor. Enthousiasme zorgt voor een bias die de grootste reken- en inschattingsfouten toestaat. Het gaat om dit plaatje:

De fout

De hele driehoek staat voor 1,8 miljoen mensen die nog met het virus in aanraking moeten komen. Het bovenste puntje is 0,3% van de totale driehoek en niet 0,3% van de 2% die in het ziekenhuis terecht komt. Dus 0,3% van 1,8miljoen en niet 0,3% van 36.000. Dat is dus 50 keer zoveel: 5.400 mensen op de IC. Van Dissel gaf onlangs in de Tweede Kamer aan dat de ongevaccineerden nog tot zo’n 20.000 ziekenhuisopnames zullen leiden en tussen de 2200 en 3400 IC-opnames.

Desondanks: een onzinnig doemscenario

Op zowel 5400 als 2200 IC-ers is van alles af te dingen maar niet met de tegenwerping die bij de driehoek staat. Wat dan wel:

• Sanquin berekende 93% immuniteit (and counting, de R zit nu op 1 en de zorg kan dat aan). Dan is nu 7% van de bevolking bevattelijk. 7% van 17 miljoen is 1,19 miljoen, geen 1,8 miljoen. Nu zouden de cijfers van Sanquin niet representatief hoeven te zijn voor de gemiddelde bevolking. Dus laten we voorlopig toch maar van die 1,8 miljoen uitgaan.
• De ongevaxten zijn gemiddeld een stuk jonger, dus zorgen beduidend minder voor ziekenhuis- en IC-opnames dan in de driehoek van Van Dissel, die over de totale, destijds ongevaccineerde bevolking gaat. Maar hoeveel minder?
  Vanaf het begin van de coronaperiode tot en met nu werd ongeveer 1% a 1,5% van de besmetten in het ziekenhuis opgenomen, zie de rose top van de driehoek. (We rekenen zometeen met 1,25%).
  Die groep bestond voornamelijk uit 50-plussers. Die zijn inmiddels grotendeels gevaccineerd en dus goed beschermd tegen ziekenhuisopname. ’50+’ is dan nog voorzichtig geschat want ook onder jongere groepen is de vaccinatiegraad aanzienlijk. Tegelijkertijd zijn er ook ongevaccineerden onder de 50-plussers dus we houden het op 50+.
  De leeftijdsgroep 50+ maakte tot nu toe ruim 84% uit van de ziekenhuisopnames. Zie de grafiek: 16+21+27+17+3=84.

• Het patiëntenaanbod moet dankzij de vaccinaties dus afnemen met 84%, waardoor 16% overblijft. Voorheen kwam gemiddeld 1,25% van de besmetten in het ziekenhuis terecht. Na het wegvallen van de vijftigplussers dankzij vaccinatie blijft daar nog 16% van over: Van 1,25% van alle 1,8 miljoen besmettingen gaat dat naar 0,2%. Dat betekent ca. 3.600 ziekenhuisopnames.

• Een andere aanname van rivm is dat de hele groep met het virus in aanraking komt. Dat is zeer discutabel: er is geen bewijs dat de gehele populatie altijd met elk wijdverbreid virus in aanraking komt. Bovendien zijn de bevattelijken omgeven door immune mensen dus dat zorgt voor een trage verspreiding, mits de werkzaamheid van de vaccins in stand blijft. Per griepseizoen wordt dan misschien maar 30% van de groep besmet – wat geen raar percentage is, gekeken naar eerdere virusexplosies en griepseizoenen. Hierover bestaat geen 100% zekerheid i.v.m. instabiliteit van de vaccins en mogelijk averechtse werking bij nieuwe varianten. Voor het aankomend griepseizoen blijven er dan, uitgaande van éénderde van de totale groep van 3600 nog 1200 ziekenhuisopnames over.
• Bewust Ongevaccineerde Personen (BOPpers) weten beter hoe ze zich effectief kunnen beschermen: mijd besloten ruimtes met vreemden, werk aan een sterk immuunsysteem. Spreek af op terrassen of anders thuis, waar je luchtzuivering op orde is. Kijk regelmatig op je CO2-meter etc. etc. Nederland heeft in publieke ruimtes een nogal giftig binnenklimaat door nalatigheid van volksgezondheidbewakers. Het gezondheidsbewustzijn en alertheid op het binnenklimaat zal verspreiding onder die groep verder vertragen. Misschien wel met de helft of meer maar laten we zeggen een vermindering met éénderde. Blijven er 800 opnames over.

Dan komen we uit op ongeveer op 800 ziekenhuis-opnames, verdeeld over het komende griepseizoen van een aantal maanden. Bij het huidige gemiddelde opnameniveau ben je daar snel doorheen. Je vraagt je af waarvan de BOPpers dan eigenlijk nog ‘de schuld’ kunnen krijgen. Zijn we inmiddels zo woke dat mensen ook al niet meer ziek mogen worden…?

• Door naar de IC. Volgens de rivm-driehoek komt gemiddeld een kwart van de opnames op de IC (0,3% tegenover 1,25%. In de actuele rivm-data blijkt dat trouwens éénvijfde te zijn: om precies te zijn 0,21%). Gezien de leeftijd van de groep waarover het gaat wordt ook dat percentage veel  lager. Uit die rivm-data blijkt namelijk dat van de in totaal 13.550 IC-opnames er 11.822 boven de vijftig waren. Dat is 87%. Van de berekende 800 ziekenhuisopnames gaat dus geen kwart of eenvijfde meer naar de IC, maar 87% minder: er blijft 16% over van de 800 ziekenhuisopnames, die vormen dan het IC-patiëntenaanbod. We hebben het dan over 128 IC-opnames, te verdelen over het hele seizoen.

Het scenario kan nóg gunstiger

Als tegenwicht voor de doemscenario’s doen we dus ook eens wat positievere aannames. We kunnen daarin nog verder gaan. De BOPpers zijn zoals gezegd beter op de hoogte van adequate beschermingsmethodes. (Worden de basisregelbordjes nog wel benoemd sinds ‘ventilatie’ erbij staat?). Dat heeft waarschijnlijk ook gevolgen voor de ernst van het ziektebeeld.

• Door het letten op buitenlucht en ventilatie zullen er niet alleen minder besmettingen zijn, zoals hierboven al besproken. Als het al fout gaat zullen mogelijk ook hoge, ernstige ziekmakende doses minder vaak of zelden voorkomen. Het heeft er immers alle schijn van dat de viral dose grote invloed heeft op het ziektebeloop. Omdat ik denk dat juist de schijnveiligheid van de benadrukte basisregels veel zware besmettingen heeft veroorzaakt, haal ik er dan nog eens 40% af voor de BOPpers, en dan ben ik zuinig. Er blijven dan per griepseizoen 76 IC-opnames over.
• Bedenk dan ook nog dat we niet hebben gerekend met de 93% procent immuniteit van het Sanquin-bloedonderzoek. Als dat percentage echt representatief is voor de Nederlandse bevolking, zou het eindtotaal nog eens met tientallen percentages kunnen dalen…

Wat tegen kan zitten

• Het afnemen van de bescherming van de vaccins zou de zorgdruk weer kunnen verhogen, zowel wat betreft ziekenhuis- als IC-opnames. Als de vaccins dermate slecht blijken te beschermen dat bovenstaande getallen veel hoger worden, rijst de vraag of het doel het middel eigenlijk nog wel heiligt. Zeker waar het het vaccineren kinderen betreft.
• Los van de hierboven beschreven verlaging van de mortaliteit van Covid-21, ook door mutaties, kan de druk ook weer te hoog worden door bijvoorbeeld griep of andere seizoensvirussen waarop ons immuunsysteem al te lang niet meer is getraind. Of The Vanishing Act wordt The Reappearing Act. Dat wordt dan echt een probleem want over een crisisaanpak om de zorgcapaciteit uit te breiden wordt amper gesproken. Zijn we niet door schade en schande wijs geworden? Nee dus: “de maatregelen hebben geholpen” en “de voorspellingen kwamen allemaal uit.” Kortom: beleidsaanpassingen zijn, gezien de behaalde successen, niet nodig.
• Het is bij dit alles verwonderlijk dat de huidige voortdurende oversterfte onder ouderen nooit wordt genoemd in verband met toegenomen ziekenhuisopnames. Druk op de zorg is voor media en politiek kennelijk de cruciale factor, niet hoeveel mensen er meer dan normaal overlijden.

Het lijkt, alles overziend, echt niet meer mogelijk om de schuld nog op de wappies te schuiven. Een 10% hogere vaccinatiegraad gaat gezien de doelgroep echt het verschil niet maken. Hoe handig demissionair minister De Jonge zijn missie ook brengt: als het opnieuw fout gaat, ligt de schuld geheel bij de medische adviseurs. Wat die allemaal fout hebben gedaan, daar ging het nu even niet om. Het punt van die driehoek is wel gemaakt.

Het perspectief van het OMT

“Daar in de verte, dat zijn er echt heel erg veel hoor!”