Majoor van Kappen sprak vorig jaar over een “preferente werkelijkheid”. Je merkt aan Rick Niemann dat die er geen barst van gelooft: “informatie-operatie…” “…preferente werkelijkheid…!?”. Laat staan dat hij snapt dat hij zelf meebouwt aan die preferente werkelijkheid, die televised reality. Als je je leven hebt opgebouwd in die preferente werkelijkheid, de wereld zoals de media willen dat je die ziet, ben je daar ook niet uit te halen. Kijk naar het gedrag van Maarten Keulemans in het Balie-gesprek met o.m. Ira Helsloot. Het gaat er gewoon niet in. Zijn geest kan het niet aan, hij zal altijd in ontkenning blijven.
Argumenten helpen niet, van een goed gesprek blijft niets hangen, voor het doornemen van zwart-op-wit bewijzen ontbreekt de interesse en de tijd, video-opnames zijn deep fake, een toevalligheid of anderszins onbetrouwbaar: niets landt, niets wordt geïnternaliseerd. Het zou immers alles omgooien waar je voor staat. De Teflon laag die ongemerkt is aangebracht helpt je bij het overeind houden van je identiteit.
Hoe een proces van realisatie bij sommigen (ik schat zelf zo’n 10%-20% van de bevolking) dan toch plaats kan vinden weet ik niet. Ik zie alleen om mij heen dat het niets met opleiding of IQ heeft te maken. In elk geval niet het soort IQ dat wordt geroemd en waar mensen (ere)doctoraten en hoge functies mee behalen.
Zeker bij informatieverwerkers (krantenlezers, talkshowkijkers) worden de hersenen geprikkeld met symbolen (letters die iets betekenen) en de zintuigen overladen met beeldindrukken en geluid, aangestampt met lekkere leaders en tunes. De informatie die over ons wordt uitgestort via de media is alomaanwezig en eenduidig. Alleen daarom is die al krachtiger dan intermenselijke communicatie. Mensen in talkshows praten beschaafder dan die op straat, alles ziet er gelikt uit, stilering, leaders en decors voegen kwaliteit en autoriteit toe en bovenal: de boodschap wordt overtuigd gebracht: krachtig, eenzijdig, zelfbevestigend. Ook de kritische journalist knikt ja. Aleen de echte experts komen aan het woord, anders kwamen ze niet op tv. Er is dus ook nooit iemand bij die de boel onderuit schopt. Dat bevestigt het gelijk: kwalitatief goede kritiek is niet te vinden – zo lijkt het.
Zo kom je via de media te leven in een wereld (een Truman show) waarin betrouwbare media bestaan, net als onafhankelijke wetenschap, kritische journalisten en duiders, en niet te vergeten: onbaatzuchtige politici. Oorlogen gaan tussen een goede en een slechte partij. Wij helpen natuurlijk de goede. Dat is fijn en duidelijk. De preferente werkelijkheid is jouw context geworden. En het is die persoonlijke context die bepaalt hoe je interpreteert wat je waarneemt.
Even persoonlijk: over mijn programmering van WOII
Toen Hedy d’Ancona eerder deze week, in Bar Laat, onze democratie vergeleek met hoe Hitler aan de macht is gekomen, deed mij dat denken aan hoe in mijn jeugd NSB-ers werden neergezet als slechte, kwaadaardige volksverraders, de meest verachtelijke wezens die je je kon voorstellen. Ze waren door-en-door slecht. Ze gaven hun buren aan, keken weg als ze vanuit het restaurant Joodse vrienden buiten zagen staan (of afgevoerd zagen worden) en sommigen brachten zelfs openbaar de Hitler-groet als dat goed was voor hun winkel of voor hun carrière. Iemand als Mengele was de baarlijke duivel, wat die mensen had aangedaan was onvoorstelbaar…!
Ik zie nu hoe de houding van mijn ouders, de geschiedenislessen op school, mijn door WOII geobsedeerde buurjongetje, documentaires, cartoons, grappen en strips over WOII (stoere nonchalante Amerikanen met scheve helmen en een sigaret tussen de lippen) mij de context hebben gegeven waarmee ik mijn hele leven goed heb kunnen werken. Het was gemakkelijk te internaliseren en te praktiseren. Geen twijfel: wie zijn land of zijn eigen volk had verraden, was een onmens, een kwaadaardige slechterik. Dat was sindsdien dan ook mijn mijn stellige overtuiging. Wie dat tegensprak was zelf een verrader. (En bijwerkingsloze vaccins redden levens: die wereld nog. Dit terzijde.)
De belangrijkste les die ik zelf heb opgestoken van Corona is niet, zoals een hoogleraar gynaecologie mij leerde, ‘dat video-vergaderen eigenlijk best goed gaat’. Voor mij was de les een hele andere: een wake-up call. Mijn context veranderde door Corona, dat de decors van mijn Truman-show omtrapte.
Ik vind het nu vanzelfsprekend dat de NSB één van de snelst groeiende partijen ooit in ons land was en hoe de media daaraan bijdroegen. Wie oplette, heeft hetzelfde proces zich de afgelopen jaren zien voltrekken. Die NSB-ers waren voor het overgrote deel gewoon brave, bezorgde burgers, hele normale mensen met vertrouwen in de media en in de politiek, waaraan ze zelfs hun steentje wel wilden bijdragen.
Toch ging niet iedereen daar toen in mee. Het aantal verzetsmensen werd door historicus L. de Jong op 40.000 geschat. Dat vonden wij moderne Nederlanders toch wat weinig voor zo’n moedig volk dus is er een nieuwe schatting gemaakt, inclusief iedereen die wel eens wat verzet-achtigs had gedaan. Men kwam nu op 1 miljoen en de geschiedenis zag er weer wat fleuriger uit voor ons fiere landje. Dat is wel even een ander getal: vijfentwintig keer zoveel!
Hoeveel is dat dan eigenlijk? Als we de kinderen niet meerekenen komt deze nieuwe telling neer op ruwweg 15% van de bevolking. Die andere 85% liet zich gewoon ‘prikken’ door de Duitsers. Daar is overigens niets minderwaardigs of doms aan. Zo zitten mensen samenlevingen in elkaar. Zonder een bepaalde volgzaamheid onder het merendeel van de inwoners zouden we elkaar in een constante anarchie naar het leven staan – dus het is niet ‘verkeerd’ om een ‘schaap’ te zijn. We hebben onze welvaart en een lange vredestijd te danken aan meegaande mensen.
Maar degenen die hen manipuleren – daar kun je wel degelijk vraagtekens bij plaatsen. Hoe voorkom je dat die steeds weer misbruik maken van hun media? Hoe garandeer je dat die handelen in het belang van de mensen en niet in dat van zichzelf? (Spoiler: met verregaande transparantie).
Geloof je het niet? Kijk zelf
Optische illusies illustreren hoe je perceptie door context wordt vertekend. Ze zijn net zo dwingend als tekstuele of andere framing. We denken framing te kunnen herkennen maar dat is alleen makkelijk als het niet in lijn is met onze bestaande mening, die weer op andere framing (een ‘preferente context’) gebaseerd kan zijn. Anders ‘is het gewoon zo’, dan klopt het gewoon. Kijk maar, wat je op tv ziet staat ook in de krant: de ultieme check. Zo ben je nu eenmaal geprogrammeerd en dat doorbreekt de een makkelijker dan de ander.
Een van de mooiste illustraties hiervan heb ik jaren geleden eens nagetekend. Je ziet een dambord met twee schijven erop. De lichtval is zo opgezet dat je schaduw en licht herkent; onmiddellijk -onbewust- corrigeer je het hele dambord hierop.
Ga met je muis over het dambord en zie de damsteen verkleuren – ook als je weet dat het niet zo is. Dat is wat context doet:
de achtergrondinformatie die je observaties kleurt.
Het is dan ook goed te begrijpen dat constante elementen, die zich niet aan de geframede lichtval-correctie houden, een andere kleur krijgen afhankelijk van waar ze worden geplaatst. De twee damstenen die je ziet hebben namelijk exact dezelfde kleur. Maar je hebt de context al veel te goed begrepen, dus dat weiger je te erkennen.
Als je (op desktop) met je muis over het bord gaat, zie je een damsteen schuiven. Test het maar. Het heeft misschien even nodig voordat je begrijpt hoe je wordt gemanipuleerd. Of je blijft overtuigd dat die stenen wel degelijk verkleuren, dat kan ook. Troost je: je bent de enige niet.
Het is maar net in welk licht je iets plaatst.
The Truman Show is een zeer informatieve -en bovendien zeer vermakelijke- film, van toch ook alweer meer dan 25 jaar oud. Wat mij opvalt is dat ie nog steeds vaak op tv wordt vertoond (de complotdenker in mij denkt dat dit om een reden gebeurt, een reden waar ik naar moet gissen, en aangezien ik niet van gissen houd, laat ik deze opmerking dan maar verder tussen haakjes staan).
Enfin, toen ik m voor het eerst zag (25 jaar geleden), dacht ik… ik weet niet meer wat ik dacht. Maar informatief en intrigerend heb ik de film altijd gevonden. Bij herzien vind ik telkens weer iets ‘nieuws’ (iets wat me niet eerder was opgevallen). Recent was ie weer op tv en viel me de button (die Laura/Sylvia draagt) op waarop staat ‘how is it going to end?’ – Wat me dan weer tot denken aanzet over bv waarom juist zij die button droeg en waarom Truman positief reageert op die button van Laura/Sylvia.
Anyway, ik neem aan dat iedereen hier The Truman Show kent, dus hoef er verder niet op in te gaan.
Zo’n majoor Van Kappen zegt het natuurlijk heel precies. Ik vind het altijd zo jammer dat alleen mensen die buiten dienst zijn (met pensioen zijn) in staat blijken te zijn om wijze en ware dingen te zeggen in de media. Vroeger dacht ik: ‘het komt omdat je levenservaring moet hebben alvorens je wijze en ware dingen in de media kunt zeggen.’ Dat geloof ik nog steeds wel (een beetje), maar geloof ook wel dat het te maken heeft dat je ‘dat soort dingen’ (die buiten The Truman Show vallen) niet in de media mag zeggen zo lang je zelf nog in The Truman Show meespeelt. Je mag geen spell-breker zijn als je meedoet aan The Truman Show.
Anton, ik weet niet of je mijn interpretatie over The Truman Show mbt tot mijn oud-collega’s hebt gezien in de podcast met Wybren van Haga (waarbij ik een aantal gelijk stel aan Truman Burbank) (en waar ik gisteren naar verwees), maar geloof dat de film toch een heel goed kader geeft van hoe je als buitenstaander moet omgaan met de Truman Burbanken die in onze wereld welig tieren: als Sylvia/Laura die hoopt dat Truman ooit uit die gemaakte/fake wereld stapt, maar het niet voor hem kan doen.
The Truman Show heeft veel weg van de allegorie van de grot van Plato. Er zijn (als ik internet mag geloven) nog wel oudere teksten beschikbaar die net zoals The Truman Show (en de grot van Plato) proberen te verklaren waarom mensen toch generatie op generatie weer het schijnbestaan verkiezen boven het echte bestaan. Het is dan toch (weer) de betekenis die aan de schaduwen die in de grot worden gezien die het leven verklaren itt de achterliggende zon, waar naar niemand kijkt. -Ken je de film Amelie? – Daarin zit een prachtige scène waarbij Amelie in de bioscoop zit, niet zozeer om de film te zien, maar omdat ze zich zo graag tijdens de film omdraait (naar de lichtschijnende projector) om vervolgens te kijken naar de mensen die naar de film kijken. Zulke Truman Burbanken (het kijkende publiek) kun je toch niet haten?
Er zijn maar weinigen die het ‘zien’ of kunnen zien, of willen zien. Het ‘zien’ heeft iets raadselachtigs of zelfs iets magisch.
Het is als met dat beroemde plaatje van Jastrow/Wittgenstein waar je bv altijd een eend in zag totdat je er ‘plotseling’ een konijn in ziet. Hoe je tot dat inzicht komt: niemand die het kan zeggen.
Verder weet ik het ook niet. Ik denk wel dat een van de problemen die de Truman Burbanken van deze wereld parten speelt – en laten we wel wezen: iedereen heeft ooit in Sinterklaas geloofd, iedereen is ooit Truman Burbank geweest, ik iig wel- is dat ze TE VEEL denken te weten. Wat meer ‘niet weten’ zou meer op zijn plaats zijn, het ‘niet weten’ dat Socrates voor stond, denk ik nu aan.
Mbt dat niet weten heb ik een ander filmpje gevonden met een prachtige verbeelding over dat er niet in licht kleur zit (zoals Newton ons geleerd heeft) maar dat kleur een combinatie is van licht met donker (Goethe’s kleurenleer), waar Goethe zelf zo eerlijk was om te zeggen dat hij niet begreep wat hij zag, maar hij zag het wel (wat verbeeld wordt in onderstaand youtube filmpje). Dat soort van niet-weten, daarvoor heb ik ontzag en dat gevoel is iets wat ik de Truman Burbanken van deze wereld graag zou willen meegeven. Alleen dat laatste.. dat kan dus niet volgens de definities van de film The Truman Show.
Enfin, de middag is te mooi en gekleurd om daar nog dieper op in te willen gaan (gesteld dat ik het kan…), dus hier is dat filmpje waarin Goethe’s kleurenleer wordt verbeeld.
https://m.youtube.com/watch?v=vu_7uG6KlsU
Ik heb een stukje gezien van jou en Wybren, moet het nog afkijken. Die film is zeker een treffende allegorie. Wat Cees Mul in zijn comment beschrijft is ook zó herkenbaar…
Mooie tekst. En dan heb je het nog niet eens over preferente context, interpunctie en ‘loyale’ triangulatie tav eventuele preferente werkelijkheden…
preferente context… https://x.com/maximumpain333/status/1918632759792206200 Filosofisch gesproken gaat het nog veel dieper qua preferent ‘wetenschappelijk’ wereldbeeld.
Tussen alle bedrijven door fascineert mij “bewustzijn”. Als ik ’s morgens wakker word ben ik geen zombie; koffie maakt me wat helderder… Onze preferente werkelijk benoemt ons bewustzijn van jongs af aan als een soort epifenomeen van complexe materie… Wie staat er ooit stil bij de absurditeit daarvan? Iets gewoon benoemen zonder mechanisme van hoe wat waarom etc. is compleet nietszeggend. En toch… Enige vorm van bewustzijn lijkt me van jongs af aan essentieel voor de ervaring van leven. Eerder primair dan secundair… (Ervaring = subjectief.) Mijn opleiding ging enkel over externe zaken, zonder enige relatie met ‘bewustzijn’. (Objectieve waarneming.) Enige gevoelens hoorden er wel bij, maar dat waren chemische en hormonale zaken… Opnieuw absurd ten top. The map is not the territory. Wat ik zeggen wil: de preferente manier van zijn in onze westerse wereld is bij voorbaat diep gekleurd en gemanipuleerd van jongs af aan.
“Iets gewoon benoemen zonder mechanisme van hoe wat waarom etc. is compleet nietszeggend.” Dat vind ik niet. het kan heel belangrijk zijn om het te benoemen, ook als je niet doorgrondt. En ik denk ook dat het niet alleen in onze Westerse wereld zo gaat. Hier hebben we wel media die worden gezien als informatie-autoriteit.
Smile. U’re right. Alleen mijn veronderstelling rond mechanismes is al ernstig gekleurd. Ik hoop dat niemand meer externen tot autoriteit neemt rond info. Ondertussen heb ik nog nooit iemand iets zinvols zien melden rond bewustzijn en enig ‘materieel’ bestaan. (Behalve Arthur Young.) Daarop volgt voor mij: Als bewustzijn niet in de equation zit, dan gaat het toch nergens over? (Licht uitdagend bedoeld.)
Laten we het simpel houden: een wereldbeeld waar “bewustzijn” – dat m.i. essentieel is voor “zijn” – geen plaats heeft, heeft zichzelf bij voorbaat gediskwalificeerd. Ik zeg niet direct: de rest is flauwekul, maar wel: de rest is marginaal.
Ik hou van dit soort overpeinzingen, Anton. Dank.
Willem heeft al veel over de Truman show gezegd. Maar toch even wat scenes die ook relevant zijn: wanneer Truman per ongeluk een aantal cameralieden of technici ziet die achter een paneel zouden moeten zitten. Of wanneer hij opeens zijn overleden gewaande vader op straat ziet lopen. Ook mooi: als Truman probeert de stad te verlaten, en Christo (Ed Harris) vanuit zijn controle kamer files organiseert die precies opduiken als Truman die richting opgaat. Al die incidenten bij elkaar maken dat Truman steeds meer gaat twijfelen.
Dat gevoel had ik toen ik die persconferenties van het paar apart Mark&Hugo op tv zag. Was dit echt? Bijna niet voor te stellen. Ik heb alleen de eerste kunnen uitzitten, bij de tweede moest ik al afhaken. Slecht voor de bloeddruk. Of het toneelstukje van Bruno Bruins met dat gele papiertje. Over alle andere onzinnige propaganda hoeven we het hier niet te hebben. Ik verbaas me inderdaad over het feit dat zoveel mensen een andere werkelijkheid waarnemen. In het begin was het een raar, eenzaam gevoel, maar langzamerhand kwam ik op het spoor van gelijkgestemden. Eerst via de site van Maurice, en via die site op andere bronnen, waaronder het uiterst verfijnde virusvaria.
Over WO2: Ken je ‘Grijs verleden’ van Chris Van der Heijden? Dat nuanceert, zoals de titel al aangeeft op een mooie manier het zwart/wit denken. Is toentertijd veel discussie over geweest.
DE werkelijkheid bestaat eigenlijk niet. Denk dat wij het daar wel over eens zijn. Alles is een interpretatie, en afhankelijk via welke kanalen de informatie binnenkomt. Er zijn eigenlijk een paar keuzes: Je probeert van elk onderwerp de feiten te analyseren voordat je je er een mening over vormt. Voor mij is dat niet te doen. Als ik zie dat Jan Bonte alleen al over het Wuhan lableak een dikke trilogie schrijft, hoe moet het dan met het stikstof verhaal, de vaccinaties, de CO2 paniek? Allerlei andere dingen die we voor waar aannemen, maar misschien ook slechts meningen zijn. Een optie is om selectief te worden en sommige onderwerpen maar te laten gaan. Of op zoek naar mensen die de gebeurtenissen op een verstandige, redelijk onbevooroordeelde manier kunnen duiden. Die bestaan, je herkent ze aan hun twijfels. Op substack, de nieuwe wereld, Maurice etc. is gelukkig plaats voor tegengeluiden. De communicatie met mijn oude vrienden en grootste deel van de familie laat te wensen over.
Zo herkenbaar dat eenzame gevoel, Cees. En daarna al die gelijkgestemden tegen te komen. Zo ongeduldig dat het zo langzaam gaat nu. Of dat zelfs de meest wakkeren van toen nu weer slapen op andere onderwerpen. Opgegroeid in een sekte en al heel jong voelde ik dat het niet klopte. In juli 2019 tijdens een vakantie in Frankrijk kwam het woord “malade” steeds in mij op en ik dacht dat het eindelijk tijd was om een boek te schrijven over gezondheid maar ook de beklemming kwam terug die ik in de sekte voelde en nog regelmatig met grote gebeurtenissen in de wereld. Tijdens oud en nieuw het tegen mijn partner uitgesproken dat het heel groot ging worden. Deze zomer is het 6 jaar geleden en zullen wij weer door Frankrijk reizen maar het gevoel van vrijheid is nog steeds niet teruggekomen… Eerlijkheidshalve moet ik bekennen dat ik wel alweer drie broeken met wijde pijpen heb gekocht want in de mode 🤔☺️