Lessen van Comanches over medische experts

shortlink: https://t.ly/3ht0

Mensen komen tot bloei in een hiërarchie waaraan zij hun positie, hun bestaan, misschien wel hun identiteit en hun waardigheid ontlenen. Die hiërarchische constellatie is de habititat waarin ze hebben bewezen te kunnen overleven of meer dan dat: experts hebben er hun succes aan te danken, ze zijn erin opgeklommen, treetje voor treetje. Om zo ver te kunnen komen is onvoorwaardelijk vertrouwen in dat hiërarchische stelsel van zekerheden, conventies en autoriteiten noodzakelijk. Als een leven of carrière vormgegeven is rond zo’n fundamenteel vertrouwen, al dan niet misplaatst, dan is elke twijfel aan de geldigheid van het kaartenhuis een levensbedreigende aanval op de essentie van het leven. Dan gaan bij rationele tegenargumenten de hakken alleen maar dieper in het zand. William M Briggs schreef een pareltje ter illustratie, dat ik heb bewerkt naar het Nederlands. (De originele Engelse versie staat hier)

T.R. Fehrenbach, Amerikaans historicus en schrijver van Comanches, History of a People, leert ons dat mannelijke Comanche-indianen vroeger zakjes met “medicijnen” bij zich droegen. In deze zakjes zaten dingen als wolventanden, speciale stenen, misschien haar dat van een vijand was afgepakt en andere soortgelijke voorwerpen.

Deze voorwerpen waren het medicijn dat de Comanche-krijgers in de strijd bescherming bood. Het medicijn gaf moed, vechtlust en een zekere mate van onkwetsbaarheid.

Dat klinkt wat tegenstrijdig: je bent immers onkwetsbaar of niet. En al zou de Comanche-krijger onkwetsbaar zijn in de absolute zin van het woord, dan hadden hun vijanden ook hun eigen medicijnen die op hun beurt ook weer een eigen mate van onkwetsbaarheid gaven. Maar goed: medicijnen konden het winnen van medicijnen.

Nu lach je, beste moderne lezer, vol vertrouwen in je wetenschap en je superieure begrip van causaliteit. Je lacht om de eenvoudige aard van de Comanche en hun gebrekkige theorieën, hun aannames over oorzaak en gevolg. Jij hebt tenslotte een mobieltje en misschien zelfs een computer, geweldige wetenschappelijke prestaties, waar je trots op bent omdat je in dezelfde cultuur leeft als de mannen die deze wonderen hebben geschapen. Wat heel slim van je was: op het juiste moment geboren worden…

Laten wij ons nu eens voorstellen dat we met onze kennis terug in de tijd worden gestuurd en naar de Grote Vlakten worden gebracht. Dan zouden we, nobel als we nu eenmaal zijn, proberen deze naïeve mensen te leren wat oorzaak en gevolg is en waarom hun “medicijnen” niet werken. Correlatie is immers nog geen causaliteit!

We zouden gegarandeerd ruzie krijgen. Comanche-krijgers zouden ons overstelpen met ontelbare verhalen over hoe hun medicijn sterker werd nadat er bijvoorbeeld een heilige steen was toegevoegd, en hoe dit hen in staat stelde een onmogelijke overwinning te behalen op een sterkere vijand. En hoe hun medicijn hen in de steek liet wanneer zij een gelofte niet hadden vervuld door ongeluk of, erger nog, door onoplettendheid.

Zij hadden hun medicijnen altijd bij zich, en hun overleven was het ultieme bewijs van de werkzaamheid van hun medicijnen.

Ze wisten door al deze bewijzen dat medicijnen werkten, dat kon niet anders. En onze banale preken over “wetenschap is een proces” of “wetenschap is zelfcorrigerend” of “we weten het nu” of “gouden-standaard gerandomiseerde proeven” of “bijgeloof” en ga zo maar door, die zouden alleen maar dienen om het vertrouwen van deze strijders te vergroten, niet alleen dat hun medicijnen werkten, maar zij zouden ook gesterkt worden in het besef dat wij zelf niet meer dan armetierige, zielige wezens waren die niets maar dan ook helemaal niets begrijpen van hoe de wereld in elkaar zit.

Het is maar de vraag of we nog met al ons haar op het hoofd onze tijdmachine zouden weten te bereiken…

William M Briggs over zijn nieuwste boek Everything You Believe Is Wrong: “Ben je een deskundige, een vakman, een bureaucraat, een leraar, een professor, een Vierde Golver of een FvD‘er, een liberaal, een progressief of een conservatief en reken je jezelf op enigerlei wijze tot de opgeleide klasse, dan is de kans groot dat alles wat je gelooft verkeerd is.” (Ik heb het nog niet gelezen. Deze parabel sprak me in elk geval enorm aan.)

De kluwen wordt alsmaar kleffer, de constellatie strakker aangeschroefd. De ongebreidelde uitbouw van de hiërarchie toont zijn volle glorie met wéér een eredoctoraat voor Marc van Ranst, waarmee opnieuw een stukje academische onafhankelijkheid zich schaart achter een activistische media-bespeler die niet veel meer doet dan het overheidsnarratief propageren.