Vaccinatie-effectiviteit: mag het iets meer zijn?

De laatste restjes vaccin-effectiviteit worden er op allerlei manieren uitgepeurd. Van het verschuiven van gevaccineerden naar niet-gevaccineerden (omdat ze geen toestemming gaven voor registratie van hun gegevens) tot het vergelijken van subgroepjes gevaccineerden in plaats van gevaccineerd t.o.v. niet-gevaccineerd.

Vertrouwen hebben in een overheid als het gaat om een onder noodvoorwaarden goedgekeurde injectie wil nog niet zeggen dat dat vertrouwen er is als diezelfde overheid dat ergens noteert. Administratie is voor 7% van de bevolking kennelijk angstwekkender dan een injectie. Dat groepje heeft het lastig gemaakt om de behaalde vaccin-effectiviteit te boordelen. Afgelopen week verschenen er twee publicaties van het RIVM. De verwarring is groot en wat er vooral uit naar voren komt: de vaccins zijn een drama. Of toch niet?

Vaccin-effectiviteit tegen ziekenhuisopnames

Hieronder een voorbeeldgrafiek van vaccin-effectiviteit zoals we die graag zouden zien. We herkennen het gebruikelijke driemaandelijkse golfpatroon van de ziekte die met golven komt en gaat; een fascinerende wisselwerking tussen immuniteit en virulentie. Vooral bij de ouderen natuurlijk. In tijden van hoge virulentie heeft een vaccin het meeste effect.

Wat goed is te zien: de laatste prik (paars) heeft het meeste effect. Daarna zien we bij 80+ de herhaalprik en de booster. Bij 60-79 vooral de booster, daar hebben minder mensen de herhaalprik genomen. Om goed beschermd te blijven is het dus belangrijk om tijdig je vaccin te halen.

Zo krijgen we samen corona eronder.

So far so good.

Alleen: ik heb de titel van de grafiek veranderd, het is niet de vaccin-effectiviteit. Het is omgekeerd: wat in deze grafiek is weergegeven zijn de vaccinatiestatussen van de ziekenhuisopnames per dag, in absolute getallen.

Vooral herhaalprikkers liggen in het ziekenhuis met corona. En nou ja, als het merendeel van de bevolking de herhaalprik heeft gehaald, is het niet verwonderlijk dat dat in het ziekenhuis engszins terug is te zien – tenzij die prikken echt supergoed zouden werken natuurlijk. Dan zouden mensen die netjes hun najaarsrondeprik hebben gehaald niet in het ziekenhuis terecht komen. In elk geval niet vaker dan de mensen die dat niet hebben gedaan.

In de media wordt er nu vooral aandacht gevraagd voor verschillende rekenmethodes die de vaccin-effectiviteit enkele procenten omhoog zouden kunnen brengen. Maurice schreef er gisteren al iets over. Hieronder houden we een ander rapport tegen het licht.

In de bevolking: 7% “non-consent”

In een vorige week verschenen studie¹RIVM in samenwerking met Julius Gezondheidscentrum: Informatiebias van de schatting van de effectiviteit van het vaccin als gevolg van informed consent voor nationale registratie van COVID-19 vaccinatie: schatting en correctie met behulp van een gegevensvergrotingsmodel wordt betoogd dat het niet goed mogelijk is om de vaccin-effectiviteit te bepalen omdat niet iedereen toestemming heeft gegeven om zijn/haar identiteit bij de prikdata te registreren. In de ziekenhuizen blijft er daardoor onzekerheid over een restpercentage van mensen met vaccinatiestatus ‘onbekend’, een percentage dat nog door de tijd kan fluctueren ook.

Door met deze ‘non-consenters’ te schuiven berekenen de onderzoekers in de studie eerst een vaccinatiepercentage dat veel lager is dan was gemeld in eerdere rapporten. Vervolgens rekenen ze voor hoe je tot hogere percentages kan komen. Die hogere percentages liggen dan weer dichter in de buurt van wat er eerder al was gerapporteerd. Is dit nu kunst- en vliegwerk om opmerkelijke rapportages in de eerdere rapporten alsnog te onderbouwen? Hoe dan ook: er wordt gegoocheld met het non-consentpercentage in Nederland: 7%. En dan ook nog tijdens de Delta-golf, toen de vaccins zich goed konden bewijzen vanwege de virulentie van Delta, eind 2021 alweer. Maar hoe zit het nu, in 2023?

Nu in het ziekenhuis: 2% “non-consent”

Afgelopen week verscheen ook een rapport van het RIVM COVID-19 epidemiologie en surveillance team.²COVID-19 ziekenhuis en intensive-care-opnames per vaccinatiestatus in Nederland (opnames 03 oktober 2022 – 01 mei 2023) Hierin wordt over het laatste half jaar verslag gedaan van de toestand in ziekenhuizen en op IC’s, naar vaccinatiestatus.

Het aantal non-consenters in de ziekenhuizen blijkt slechts 2%

Als je de non-consent groep bij de gevaccineerden rekent, kan dat tegenovergestelde effecten hebben:

1. Bij bevolkingsonderzoek wordt het totaal aantal gevaccineerden vergroot. Het totaal aantal Covid-patiënten is wat het is. De kans om als gevaccineerde met Covid in het ziekenhuis terecht te komen wordt daardoor verkleind.
2. Patiënten zijn zieken. Als in die groep patiënten de non-consenters naar de gevaccineerden verhuizen, wordt het totaal aantal gevaccineerde zieken dus vergroot. Dat is dus juist méér kans op opname = slechtere VE. De opnamekans voor corona wordt vergroot.

Een voorbeeld: Ziekenhuis met 70 gevaccineerden, 15 niet-gevaccineerden, 15 onbekend

1. Onbekend buiten beschouwing gelaten: 15/85 = 18% van de opnames is niet gevaccineerd, 82% gevaccineerd
2. Onbekend als gevaccineerd meegerekend: 15/100 = 15% van de opnames is niet gevaccineerd, 85% gevaccineerd
3. Onbekend als niet-gevaccineerd meegerekend: 30/100 = 30% van de opnames is niet gevaccineerd, 70% gevaccineerd

Het is duidelijk dat hier wat te halen valt voor de vaccin-effectiviteit. Bij het opmaken van de balans in ziekenhuizen wordt de hoogste VE behaald als de non-consent groep bij de ongevaccineerden wordt gerekend.

Het is het bij elkaar schrapen van procentjes maar het neemt niet weg dat dit wetenschappelijk tot op de procent uitgezocht niet worden. We willen uiteindelijk graag weten hoe het precies zit. Dat wil niet zeggen dat we tot die tijd helemaal niets weten.

In werkelijkheid zijn er veel minder non-consenters en meer niet-gevaccineerden dan in dit voorbeeld. Het gaat in het echt om veel kleinere verschillen. Zo klein dat je je kunt afvragen of die wel relevant zijn in de discussie over vaccins (voor zover er discussie is toegestaan.)

Wat zijn dan de werkelijke verschillen?

We kijken eens naar de vaccinatiepercentages in Nederland en dan naar de vaccinatiepercentages onder de corona-ziekenhuisopnames van het afgelopen half jaar, zoals rivm die rapporteert. De blauwe staaf geeft het daadwerkelijke percentage gevaccineerden weer onder de patiënten.

De rode staaf is het ‘referentie’percentage, zoals je dat zou verwachten op basis van het landelijke vaccinatiepercentage. Dat staat los van of prikken op naam zijn geregistreerd of niet. We weten van een deel van de prikken dus wel dat er mensen zijn gevaccineerd, alleen niet wie. Dat maakt voor de hoogte van de rode staaf niet uit, alleen voor de blauwe.

Als we in het ziekenhuis niet corrigeren voor non-consent en die overal buiten houden, dan zien we dat de gevaccineerden ietsje ondervertegenwoordigd zijn ten opzichte van het landelijke percentage. Dat is in elk geval géén negatieve effectiviteit van de vaccins onder coronapatiënten.

Er overlijden buiten het ziekenhuis twee keer zoveel mensen als in het ziekenhuis. Als dat vaker gevaccineerden zijn dan niet-gevaccineerden, dan zou dat al het verschil kunnen verklaren. Gevaccineerden die plotseling -zonder ziekenhuis dus- overlijden, doen het blauwe balkje dalen. De data waarmee dat is te verifiëren worden helaas niet vrijgegeven.

Tellen we bijvoorbeeld 2 procent méér gevaccineerden dan er nu zijn geregistreerd (dit gebeurt als we de non-consent groep als gevaccineerd beschouwen), dan verdwijnt dat verschil.

Bij 4% slaat het al om in het nadeel van de vaccins. De VE wordt hierdoor negatief. N.B.: dit is alleen om het omslagpunt te illustreren. In het ziekenhuis gaat het om slechts 2%.

De verschillen zijn kortom minimaal. Dat drukt ons ook weer met de neus op de feiten: de vaccins zorgen bij lange na niet voor een dramatische vermindering van ziekenhuisopnames. In het ziekenhuis zou je bij een effectief vaccin veel kleinere, bijvoorbeeld de helft kleinere blauwe staven verwachten. Nu de gevaccineerden in ongeveer dezelfde verhouding als in de bevolking corona-patiënt worden in het ziekenhuis, wat is dan überhaupt het punt van vaccineren?

Hoe belangrijk is het vaccineren dus?

De grafieken in het rapport zelf bevestigen het beeld.

In Grafiekje A zien we de aantallen patiënten per vaccinatiestatus. Het valt op dat de paarse lijnen veel hoger zijn dan de andere. Dat komt omdat er veel meer “Herhaalprik najaarsronde” geprikten zijn in de bevolking, bij de 60-plussers. Je kunt de opnames dus beter relatief bekijken, per vaccinatiestatus. Dat is in grafiek B en C gedaan.

Grafiek C, waar de schaal is verkleind, is het duidelijkst. We zien hier ook de minieme verschillen terug die we in de staafgrafieken zagen.

Bij een effectief vaccin zou je verwachten dat de rode lijn van niet-gevaccineerden overduidelijk ruim boven de andere lijnen zweeft met 3, 4, misschien wel 10 keer zoveel ziekenhuisopnames, vooral bij de oudere leeftijdsklassen waarvoor het vaccin was bedoeld. Of denk aan polio, waar die factor nog hoger is. Op zijn minst zou ik in de ‘per 100.000’ grafiek iets willen zien zoals de paarse lijn in grafiek A, waarmee dit artikel ook begon.

Maar wat zien we?

De rode lijn van ongevaccineerden piept er bij 80+ hier en daar iets bovenuit maar verder verdwijnt die rode lijn achter de overige vaccinatiestatussen van wel-geprikten. Er moet wel stevig ge-ASMR’d en gepersonyeard worden om hier nog iets van effectiviteit uit te persen.

Maar kijk ook naar 40-59: de herhaalprikkers komen véél vaker met corona in het ziekenhuis dan de rest! Overduidelijk.

Dit lijkt mij een rampzalig beeld. Artsen of zorgverantwoordelijken die dit rapporteren en vervolgens overgaan tot de orde van de dag zullen ooit toch nog wel eens ter verantwoording worden geroepen? Of moet dat dan gebeuren door het ministerie dat de opdrachten tot uitvoering heeft gegeven…?

De verschillen zijn sinds Omikron niet noemenswaard en in het laatste half jaar verwaarloosbaar te noemen. En toch is er stug doorgevaccineerd in 2022. In 2022 zijn nog ca. 8 miljoen prikken gezet.

Nog een grafiek uit het rapport, waarbij ik de 90-minners heb uitgelicht.³De 90+ staafjes waren beeldbepalend, terwijl 90+ maar 1% van de bevolking beslaat. Daaardoor zou een goed te identificeren 1% van de bevolking een excuus lijken voor het prikken van de complete bevolking. Probeer vooral te kijken naar de onzekerheidsmarges, aangegeven met de lichter gekleurde lijntjes. Pas boven de 70 jaar is er enig verschil te zien tussen Niet-gevaccineerd en Herhaalprik. Het ‘healthy vaccinee’-effect zou hier ook nog een rol kunnen spelen. Als alleen ouderen die er gezondheidstechisch redelijk voor stonden de najaarsprik nog hebben gekregen, zou dat al een deel van het ‘succes’ van die prik kunnen verklaren. Nog los van het Fenton-effect, waarbij onlangs gevaccineerden als niet-gevaccineerd worden beschouwd.

Bij 70+ begint zich pas verschil af te tekenen: lagere staafjes en de topmarges (2.6) vallen onder de ondermarges bij de andere leeftijdsgroepen.

Door maar bezig te blijven met de Deltagolf wordt de indruk gewekt dat vaccins voor iedereen effectief zijn. Voor zover ze dat ooit zijn geweest, zijn ze dat al anderhalf jaar in elk geval niet meer voor ca. driekwart van de bevolking: de 70-minners. Voor die driekwart worden er de facto alleen potentiële bijwerkingen geserveerd.

Als we ooit de vaccinatiestatussen van alle patiënten onder ogen krijgen, dus niet alleen coronapatiënten, dan kunnen pas zinvolle risk/benefit analyses worden gemaakt, ook over vaccinaties rond de Deltagolf en daarvoor… ik houd mijn hart vast. Dat daar het nodige aan de hand is zagen we al in het artikel van Hans Verwaart. Er staat al heel lang niets aan werkzaamheid meer tegenover voor die overgrote meerderheid.

Het gedoe over procenten meer of minder effectiviteit van coronavaccinaties is een schijngevecht in de achterhoede. De effectiviteit voldoet op geen stukken na aan de minimum effectiviteitseisen die er aan vaccins worden gesteld.

De WHO stelt zelf:

En nou niet gaan neuzelen over het verschil tussen trials en real world, efficacy en effectiveness. Het zijn flutproducten en het is uitermate zorgelijk dat onze regering een power grab toestaat van een industrie die zich niet eens aan haar eigen codes houdt, een industriële coöperatie met de WHO als bestuur.

Terzijde

2% non-consent in de ziekenhuizen, dat is 5% lager dan het landelijke percentage. Hoe kan dat? Opties:

1. In het ziekenhuis geeft tweederde alsnog de vaccinatiestatus prijs. Mijn inschatting is dat de meeste geprikten graag aan de dokter zullen aangeven dat ze er alles aan gedaan hebben om Covid te voorkomen. De meeste mensen gaan toch praten als het erop aankomt. (Dus: non-consent = eigenlijk allemaal gevaccineerd.)
2. Niet-gevaccineerden willen aan de arts niet vertellen dat het hun eigen schuld is dat ze corona hebben gekregen. (Dus: die 2% is niet-gevaccineerd maar heeft wel non-consent aangetekend.)
3. De vaccins werken behoorlijk goed want van een subgroep van 7% gevaccineerde non-consenters belandt nog niet eenderde in het ziekenhuis. Dat is wel wat je zou kunnen verwachten bij een enigszins werkend vaccin met een hoge vaccinatiegraad.
4. Vooral jongeren hebben geweigerd en die komen niet in het ziekenhuis met Covid. Maar leeftijden van non-consenters zijn onbekend want niet geregistreerd dus dat weten we niet.

Wat er met die 5% is gebeurd, of die niet zijn opgenomen of na opname alsnog hun status kenbaar hebben gemaakt weten we niet. Of ze daarbij niet gejokt hebben weten we trouwens ook niet. We gaan er maar vanuit dat die gevaccineerd waren.

Er zijn niet-gevaccineerden die de moeite hebben genomen om hun non-consent te melden. Zij wilden niet identificeerbaar zijn als prikweigeraars. Als 2% van de non-consenters uit de ongeprikte 20% van de bevolking afkomstig is, dan zou 1 op de 10 ongeprikten die moeite moeten hebben genomen. Het komt mij onwaarschijnlijk voor. Misschien kan Maurice dat eens peilen?

Referenties

• 1
  RIVM in samenwerking met Julius Gezondheidscentrum: Informatiebias van de schatting van de effectiviteit van het vaccin als gevolg van informed consent voor nationale registratie van COVID-19 vaccinatie: schatting en correctie met behulp van een gegevensvergrotingsmodel
• 2
  COVID-19 ziekenhuis en intensive-care-opnames per vaccinatiestatus in Nederland (opnames 03 oktober 2022 – 01 mei 2023)
• 3
  De 90+ staafjes waren beeldbepalend, terwijl 90+ maar 1% van de bevolking beslaat. Daaardoor zou een goed te identificeren 1% van de bevolking een excuus lijken voor het prikken van de complete bevolking.