Van WOB naar WOO voor een openbare overheid

Maurice de Hond heeft 70 pagina’s aan WOB-documenten aangaande de Maassluis-kwestie doorgesnuffeld, zo blogt hij vandaag. Dat ging over die zorginstelling waar een aantal ouderen de dood had gevonden omdat de overheid nalatig was geweest in het nemen van adequate maatregelen – en er zouden nog velen volgen. De correspondentie van rivm en VWS daaromtrent geeft weer wat we al begrepen en wat ook gecommuniceerd werd: aerosolen mogen koste wat kost niet serieus worden genomen. De reden daarvan wordt helaas niet duidelijk en dat was eigenlijk waarop ik had gehoopt. Er zijn passages zwartgelakt, grote kans dat juist die iets hadden kunnen ophelderen. Wat is dat, “openbaarheid” in theorie en in de praktijk?

Van Dale woordenboek:

“Iets”…?

“Iets” kan strikt genomen staan voor “Een onderdeel”, “Een detail”, “Een en ander”, “Iets irrelevants”, “Dat gene wat men kwijt wil” etc. Die nauwe opvatting past echter niet bij het woord “Openbaarheid”. Als iets openbaar moet worden gemaakt is dat juist omdat er vermoedelijk delen niet openbaar zijn en andere wel, uitgelekt of openbaar gemaakt maar incoherent of wat dan ook. Dat betekent dus het verzoek om “Iets in zijn volledigheid” openbaar te maken, niet gewoon “iets ervan openbaar maken”. Het gaat om transparantie en daar hoort gedeeltelijk verduisteren simpelweg niet bij.

…en dat het RIVM er niet akkoord mee gaat. Een bepaald fragment over de ventilatie moest weg, maar is zwartgemaakt in het WOB-document. 

Maurice de Hond over een mailtje van RIVM naar GGD over aanpassingen conceptrapport

Hoe de besluiten tot stand kwamen, wat er overwogen is, dat mogen we dus niet in detail weten, of eigenlijk helemaal niet. Terwijl dat nu juist over bestuurlijke besluitvorming gaat. Dat een cruciaal begrip als “wetenschappelijke integriteit” door de overheid alleen voor de bühne wordt gehandhaafd was al duidelijk maar is onze “openbaarheid” net zo’n wassen overheidsneus?

Tegenvaller

Uit alles was en is duidelijk hoe zij zich in bochten draaiden om hun grote druppels overeind te houden. Ik had gehoopt op aanvullende informatie in de WOB-documenten, iets van een drijfveer om zo onwetenschappelijk te werk te gaan en de waarheid en wetenschap geweld aan te doen. Helaas… Vermoedelijk zit de enige interessante nieuwe informatie in het zwartgelakte stukje. Dat heb ik eerder gezien: het lijkt erop dat als iets belastend wordt, dat een reden is om het zwart te lakken. Hoe dit onder de wet “openbaarheid” geaccepteerd kan worden – ik begrijp er niets van.

Ze willen geen klankbord maar een echoput
Ronald Meester, professor statistiek aan de VU, heeft zitting in de klankbordgroep van een onderzoek naar oversterfte door rivm/CBS. Niet te verwarren met het onderzoek bedoeld in de motie Omtzigt waarin gevraagd werd naar externe evaluatie. Die is gewoon niet uitgevoerd, met het verdedigingspleidooi van rivm/CBS als zoethoudertje. Meester mag toezicht houden om te kijken of de totstandkoming daarvan wel goed gaat. Hij mag alleen de data niet inzien. Hoezo openbaarheid…

Hoe zou de overheid reageren op: “Ik vertel de belastinginspecteur wel hoe het is gegaan; mijn afschriften krijgt hij helaas niet te zien”.

De WOO

De WOB is per 1 mei veranderd in de WOO: de B van Bestuur is vervangen door de O van Overheid. Dit zal tot gevolg hebben dat niet-overheidsbesturen zoals grote NGO’s (NG staat voor Niet-Overheid) zijn ontslagen van de plicht tot openbaarheid van bestuur. Denk ook aan wereldwijde ideële, klimaat- en gezondheidsorganisaties. Daar kan van alles gecommuniceerd worden zonder gevaar dat het ooit op straat komt te liggen, met betrokken partijen maar ook publiek, van campagnes tot nudging. Ook als deze NGO’s (grotendeels) worden gefinancierd door overheden.

Op rijksoverheid.nl wilde ik te weten komen wat er eigenlijk zwartgelakt mag worden. Namen en contactgegevens, dat begrijp ik nog wel, maar naar mijn idee gaat het ook om inhoudelijke relevante informatie. Wat zegt de wet daarover?

Op de website van de overheid staan uitzonderingen die niet openbaar gemaakt hoeven te worden. Zaken die in vertrouwelijkheid zijn medegedeeld bijvoorbeeld. (Wat is “vertrouwelijke” informatie?) Ook mag de veiligheid van Nederland niet in gevaar worden gebracht – dat begrijp ik, dus als blijkt dat het volk een rad voor ogen is gedraaid, moet dat zwartgelakt worden. Anders krijg je oproer… Dat is niet goed voor de veiligheid. En moet er misschien iemand voor de rechter komen – dat is dan weer een privacy-kwestie.

Er wordt op de WOO-pagina alleen gesproken over wel of niet openbaar maken. Er staat niets over openbaar maken met zwartgelakte passages. Afgezien van het feit dat “milieu-informatie” kennelijk een heel andere categorie is qua openbaarheid, valt vooral 5.1.2.g op:

Het openbaar maken van informatie blijft eveneens achterwege voor zover het belang daarvan niet opweegt tegen het belang van het goed functioneren van de Staat, andere publiekrechtelijke lichamen of bestuursorganen.

Artikel 5.1.2.g WOO

De Staat hoeft dus niet mee te werken aan onderzoek naar mogelijk eigen falen of dat van haar instituten…?

Check bij een overheidsinstituut: CBG

De pagina openbaarheid van informatie op de site van Het Centraal Bureau voor Geneesmiddelenregistratie biedt hoop: “Van iedere Collegevergadering publiceren we een agenda en een openbaar verslag.” En: 

Ik kijk eens in de laatste notulen, want ze zeggen: Notulen zijn openbaar, inclusief minderheidsstandpunten.

Agendapunt 4 is de Covid-19 update (terwijl er geen COVID-19 meer is). Lezenswaardig omdat het CBG nog steeds lijkt uit te gaan van de situatie van begin 2020. Er wordt geen woord gesproken over leeftijdsgroepen terwijl niet alleen de ziekte maar ook de injectie per leeftijdsgroep anders uitpakt. Zou leeftijdsdifferentiatie niet tot het takenpakket horen bij het beoordelen van geneesmiddelen?

Agendapunt 6 gaat ook over de vaccinaties.

Dit spreekt voor zichzelf, ik heb geen aanvullende opmerkingen.

Op diverse pagina’s van de notulen is openbaarheid ver te zoeken: Er zouden toch in elke notulen uiterst kritische bedenkingen en vraagtekens moeten staan, dunkt mij. De cultuur dat alleen instemmende geluiden het licht van openbaarheid mogen zien en de rest vertrouwelijk in achterkamertjes wordt besproken, grijpt om zich heen.

Dit kan toch niet, zou je zeggen. Gaat het zo ook met andere dingen die we niet mogen zien? Over vaccinaties, of oversterfte? Iets anders wat de regering of haar adviseurs niet goed uit komt? Vroegbehandelingen misschien? Natuurlijk waren HCQ, Ivermectine, Budesonide veelbelovend en natuurlijk waren de Pfizerrapporten zwaar onder de maat. Maar de minister van VWS luisterde gretig naar de rivm-adviezen en liet de vaccinproducenten hun gang te laten gaan. Is dat geen hot item bij het CBG?

Daar zouden verstandige mensen toch iets van moeten zeggen. Heeft dat ‘College’ zelf geen toezichthouders of adviseurs? En jawel, zelfs een heuse Raad van Advies! En wie zien we als derde in het rijtje leden van de Raad van Advies? De directeur van het rivm.

Jaap van Dissel maakt dus deel uit van de Raad van Advies van het orgaan dat Jaap’s eigen adviezen aan de regering kritisch moet beoordelen.

De Raad prikkelt, confronteert, inspireert en adviseert.

Onafhankelijkheid is in overheidskringen een onmogelijkheid, zo blijkt. Het wekt in elk geval de indruk van een kleffe kliek elkaar-de-hand-boven-het-hoofd-houders in plaats van scherpe toezichthouders.

Op de CBG-website heb ik gezocht naar de jaarrekening (Pagina Bestuur, organisatie en financiën) maar het jaarverslag vermeld geen cijfers, die zal Follow The Money dan misschien ergens anders kunnen zoeken. Wel zag ik dit:

Wiens brood men eet, diens woord men spreekt. Je bijt niet in de hand die je voedt.

Controlerende instituten leven ofwel van het geld van de overheid, of van de bedrijven die ze bedienen met toelatingsbewijzen. Dat vereist waakhonden, scherpe adviseurs en toezichthouders. In de praktijk zijn het allemaal vissen uit hetzelfde vijvertje. De European Medicine Agency wordt grotendeels gefund door farmaceuten, Lareb idem dito.

Het CBG wordt betaald door farma. Maar ja, vindt maar eens iemand anders die dat geld ervoor kan en wil betalen… De overheid? Die is inmiddels volgelobby’d met andere agenda’s. Ook van NGO’s.

Het EG schreef eerder al over soortgelijke verstrengeling binnen de Amerikaanse FDA.