Waarom Omikron geen A-Status verdient – open brief aan Eerste Kamer

Morgen, 21 februari 2022, gaat de Eerste Kamer debatteren over een wet die het mogelijk maakt corona te plaatsen op de lijst van ziekten met de A-status. Vandaar dat we besloten hebben deze open mail te versturen aan de Senatoren, opdat ze in elk geval goed geïnformeerd zijn over de actuele feiten van Omikron.

Geachte Senator,

Maandag gaat u debatteren over het toekennen van de A-status aan het covid-19 virus en dinsdag wordt er over deze wet gestemd. Afgezien van de proportionaliteit van alle maatregelen betreffende het bestrijden van de Covid-19 pandemie, is het inmiddels zo dat Covid-19 verdrongen is door Omikron. Omikron is geen variant van Delta, maar een op minstens 50 plaatsen gemuteerde Wuhan variant met een volstrekt ander karakter.

Dat Covid-19 destijds op de A-lijst is geplaatst is begrijpelijk, gezien de onzekerheid die toen heerste. Er moest snel en daadkrachtig ingegrepen kunnen worden en dat was destijds genoeg grond om Covid-19 op de A-lijst te plaatsen – niet de wetenschappelijke onderbouwing van de ziekte zelf. Die was er simpelweg nog niet. Inmiddels is er voldoende wetenschappelijke basis om het huidige virus, Omikron, NIET op de A-Lijst te plaatsen.

Zo werd Omikron tot voor kort 2,5 maal besmettelijker verondersteld, vanwege de uitzonderlijk snelle toename van besmettingen onder een klein aantal ongevaccineerden die de ziekte nog niet doorgemaakt hadden, ondanks de hoge immuniteitsgraad. Dit was het meest bedreigende aspect van Omikron want alle overige signalen wezen op een mild verloop van de door het virus veroorzaakte ziekte.

Inmiddels blijken noch de vaccinaties, noch eerdere covid-infecties een gedegen bescherming te bieden tegen Omikron. Vrijwel de hele bevolking kan dus weer als bevattelijk worden beschouwd, wat ook de besmettingsaantallen verklaart zonder dat er sprake is van een uitzonderlijke besmettelijkheid ten opzichte van eerdere varianten, integendeel: deze valt zelfs lager uit. Dit verdient in combinatie met het milde ziekteverloop nadere beschouwing.

Het grootste deel van de Nederlandse bevolking is inmiddels opnieuw besmet met Omikron. Dit doet zich voor als een nieuw virus in een nieuw griepseizoen. Niet zeer besmettelijk zoals eerst werd verondersteld (omdat er werd uit gegaan van een hoge immuniteitsgraad), maar ongeveer even besmettelijk als de Wuhan variant met een reproductiegetal van ongeveer 2,5. Wat we verder zien is:

1. Het aantal gevallen waarin besmetting met Omikron tot ziekte leidt is veel lager,
2. het ziektebeeld is aanzienlijk milder,
3. hospitalisatie duurt korter,
4. IC-opnames dalen en
5. de mortaliteit is een fractie van de Wuhan-variant.

We zijn inmiddels twee griepseizoenen verder dan Covid-19. Het is zuiverder om Omikron als een nieuw zelfstandig virus te beschouwen. Om ten aanzien van Omikron tot een consistent beleid te komen moeten we afwegen hoe de ernst van de Omikron-ziekte zich verhoudt tot eerdere epidemieën zoals Covid-19 en griep.

Epidemieën vergeleken: Covid-19 en Omikron

Eerst Covid-19. We maken hierbij twee aannames. Deze hebben te maken met het schatten van het werkelijke aantal besmettingen op basis van het geregistreerde aantal positieve testen. We nemen daarbij twee uitersten. Een reële schatting is dat het werkelijke aantal besmettingen 3 tot 5 keer zo hoog is. In onderstaande scenario’s rekenen we met een factor 4. Het andere uiterste is de hypothese dat het aantal positieve testen exact het aantal besmettingen weergeeft.

Aanname 1: Covid x4, Omikron x1

We gaan hierbij uit van de aanname dat het werkelijke aantal besmettingen van Covid-19 3x zo hoog is als het aantal positieve testen. Veel asymptomaten zijn immers gemist en lang niet iedereen met (lichte) symptomen heeft zich laten testen, zeker niet toen er nog geen herstelbewijs was.

Een soortgelijke aanname is voor Omikron ook te maken want veel Omikron-besmettingen blijven onopgemerkt. Laten we toch in het eerste scenario veronderstellen dat bij Omikron elke besmetting heeft geresulteerd in een positieve test.

Zelfs bij deze, voor Omikron ongunstige, vergelijking zien we dat het percentage ziekenhuisopnames vanwege Omikron slechts eenderde is van dat door  Covid-19, afgezet tegen het totaal aantal besmettingen.

De mortaliteit is zelfs ongeveer een-zesde (17%) van die van Covid-19.

Aanname 2: Covid x4, Omikron x3

Als we er vanuit gaan dat het aantal Omikron-besmettingen een drievoud is van het aantal positieve testen (wat nog een realistische besmettingsgraad oplevert), dan zien we het percentage ziekenhuisopnames met een factor 9 t.o.v. Covid-19 terugvallen (dus 12% van de hospitalisatie van Covid-19) en de mortaliteit met een factor 24, dus slechts 4% van de mortaliteit van Covid-19. In tabel weergegeven:

Mocht Covid-19 dus al een A-status ziekte zijn, dan zegt dat niets over de status van Omikron. Daarvoor is de ernst van het ziektebeeld te verschillend.

Conclusie: De impact van Omikron op de samenleving is niet gelijk te stellen met die van Covid-19. We kunnen denken aan een factor 10 of meer lager. Een A-Status vanwege het label “corona” is daarom niet langer van toepassing.

Epidemieën vergeleken: griep en Omikron

Bij griep is er uiteraard nooit intensief getest. Schattingen van het aantal besmettingen zullen moeten worden herzien aan de hand van de kennis die met het Coronavirus is opgedaan. Er is geen zuiver beeld van het aantal asymptomaten en mensen die hun griep(je) gewoon thuis hebben uitgeziekt zonder huisartsbezoek zijn nooit geregistreerd.

De harde kencijfers die we wel hebben zijn Ziekenhuisopnames en Overlijdens (bron: rivm). We nemen het zware griepseizoen 2017-2018. Dit zou als bovengrens beschouwd kunnen worden voor een situatie waarbij er absoluut geen speciale maatregelen hoeven te worden genomen. Daarbij zij aangetekend dat het gemiddelde griepseizoen 6.500 levens kost en ook dat nog nooit aanleiding heeft gegeven tot het dragen van mondkapjes of andere maatregelen, ondanks overbelasting van de zorg waarvan wel degelijk sprake was.

Het RIVM schat dat er in seizoen 2017-2018 ca. 900.000 mensen besmet zijn geweest (regel “Griep”). Zonder de expertise van het rivm hier ter discussie te stellen laat regel “Griep (besmettingen x4)” zien hoe de resultaten zijn als er vier maal zoveel mensen besmet zouden zijn geweest.

Volgens peilingen van Maurice de Hond zou zelfs 5,5 miljoen mensen griepachtige klachten hebben gehad. Regel: Griep (peil.nl)

• Ook hier zien we dat Omikron ongeveer in slechts de helft tot een-achtste van het aantal besmettingen tot een opname leidt, in vergelijking met een griepseizoen dat zonder een enkele maatregel voorbij is gegaan.
• Omikron veroorzaakt 10x tot 40x minder overlijdens als we gezien hebben bij de griep van 2017-2018, in relatie tot het aantal besmettingen.

Let wel: we gaan er bij deze berekening van uit dat het aantal besmettingen niet hoger is dan het aantal positieve testen. Dat is in werkelijkheid natuurlijk niet zo. Als het aantal besmettingen in werkelijkheid hoger is (x4 bijvoorbeeld), dan daalt de ernst van de ziekte nog eens tot een kwart van de vermelde waardes. Het aantal ziekenhuisopnames en sterfgevallen blijft immers gelijk.

Tot slot

Griep is niet opgenomen op de A-lijst, ondanks wat we gezien hebben in 2017-2018. De samenleving accepteert in elk geval tot op deze hoogte het bestaan van ziekte en sterfte, zelfs bij ouderen en kwetsbaren.

Conclusie: Voor griep is de A-Status nooit overwogen. Het is niet te verantwoorden om een virus dat tot minder hospitalisaties leidt, een lagere mortaliteit heeft en als zodanig minder impact op de samenleving en de zorg heeft, tóch op de A-lijst te plaatsen.

Wij wensen u veel wijsheid bij de debatten en de stemming.

Drs. Herman Steigstra
Drs. Anton Theunissen

Op aanvraag nagestuurd:

Goedemorgen heer e-122c-vwx , beste e-122c-vwx ,

De data die wij gebruiken zijn de openbare bronnen. Dat zijn:

• De website van NICE (aantal opnames/dag)
• De website van het LCPS (bezetting IC & ziekenhuis)
• Corona Dashboard (aantal positieve PCR testen)
• Website allecijfers.nl   (aantallen overlijdens en vele andere informatie)
• OurWorldInData (internationale kengetallen, deze link als voorbeeld)

Het probleem is het combineren van al deze cijfers. Overal zit een klein deel van de informatie, die wij samenbrengen in een groot spreadsheet. Ik kan u deze sturen, maar zonder toelichting lastig te doorgronden.

Als er nog specifiekere vragen zijn, ben ik altijd bereid deze te beantwoorden. Eventueel telefonisch als dat handig is: 06-e-122c-vwx

Er is verder heel veel onzekerheid in de cijfers. Zo is het aantal mensen dat opgenomen wordt MET corona volgens NICE 27% en volgens RIVM 48%. Bovendien is volgens RIVM bij 40% van de opname de reden onbekend (grafiek “Opnamereden….verpleegafdeling”, vinkje “opnamereden (nog) onbekend” aanzetten), dus slechts van ruim 30% is de echte reden “vanwege corona”. Dus de schatting van “vanwege corona” loopt van 30% tot 73%.

Ook is onbekend wat de verhouding is tussen daadwerkelijk aantal besmettingen en aantal positieve testen. Op geleide van de ontwikkeling van de epidemie (te ingewikkeld om zo even uit te leggen) lijken er 4X zoveel besmettingen met covid-19 te zijn geweest als positieve PCR-testen. Omdat bij Omikron een groen vinkje de beloning is voor een positieve test, lijkt die verhouding daar 1:3 te zijn.

Ook is het een chaos bij het RIVM wat betreft het bijhouden van de PCR cijfers. De torenhoge 350.000 positieve testen op 1 dag is exemplarisch.