Een belangrijke update over het voortschrijdend inzicht in de oversterfte, ook te lezen op steig.nl
We hebben sinds 2020 te maken met aanhoudende oversterfte, iets wat door het RIVM inmiddels tegengesproken wordt. Maar wanneer is sterfte oversterfte? Dat is natuurlijk wanneer de waargenomen sterfte (het wekelijks aantal overlijdens) duidelijk hoger is dan wat je verwacht. Daar verleggen we natuurlijk het probleem naar wat dan die verwachte waarde is. Dat is dus een voorspelling, een prognose.
Keuzes
Bij het doen van een prognose moeten we kiezen tussen twee benaderingen:
- Je kijkt wat (ontwikkeling van) de sterfte was in de jaren die representatief zijn voor het overlijdenspatroon.
- Je kijkt naar de laatste paar jaar en neemt aan dat DIE representatief waren.
De eerste methode sluit in feite de corona jaren uit, want in deze jaren was de sterfte verhoogd, eerst door corona en later “onverklaard”. Juist om deze reden heeft het CBS de berekeningen in 2020 overgenomen van het RIVM, die deze jaren wel meegenomen zou hebben. Het CBS doet dus een prognose op basis van de sterfte in de 5 jaren voorafgaand aan corona. 2015-2019. De ontwikkeling van de bevolkingssamenstelling (de vergrijzing en de babyboom) speel daarbij de belangrijkste rol.
Wij hebben zelf ook een model ontwikkeld op basis van dezelfde aannames, maar nemen daarbij 10 jaar mee voor de prognose. Dit is beschreven in dit artikel: An analysis of excess mortality based on age and sex….. Hiermee kunnen we nu zelf heel precies een prognose berekenen, uitgesplitst naar leeftijd en geslacht. De jaarcijfers lijken sterk op die van het CBS, maar het seizoensverloop is identiek aan het model dat het RIVM al decennia gebruikt.
Het RIVM volgt de tweede benadering. Zijn gaan er dus van uit dat de sterfte in de laatste vijf corona-jaren wel representatief is en gebruiken dat sinds 2024 in hun eigen prognoses. Hierdoor ligt de bovengrens van hun prognose inmiddels ruim 8% hoger dan de prognose op basis van cijfers van voor corona.
Op basis van 2010-2019
Op basis van de actuele bevolkingssamenstelling per 1 januari van elk kalenderjaar en de sterftecijfers van 2010-2019 kunnen we een voorspelling doen wat de sterfte zou zijn geweest als er geen corona en geen vaccinaties zouden zijn geweest. We houden verder rekening met een seizoensverloop zoals RIVM dat ook al decennia doet, die ziet er namelijk erg betrouwbaar uit. Deze grafiek krijgen we dan:
We zien hier sinds 2016 de baseline als een blauwe lijn en de bandbreedte op basis van onze eigen berekeningen. We zien een jaarlijkse stijging van rond de 1%, die wordt bijgesteld op 1 januari van elk kalenderjaar. Dat is dus alleen gebaseerd op de bevolkingsgroei en leeftijdsopbouw. Tot 2021 is de prognose gebaseerd op de sterftekansen 10 jaren daarvoor. Vanaf 2021 nemen we dus de sterftekans van 2020 en bevolkingspiramide voor het jaar zelf. Dat verschil wordt aangeduid met de lichtrode achtergrond vanaf 2021.
Oversterfte
Nu kunnen we in deze grafiek de werkelijke sterfte intekenen en zien hoe de waargenomen sterfte zich gedraagt in verhouding tot de verwachtingen.
Als we eerst kijken naar de jaren vóór corona, dan zien we dat vrijwel alle sterfte binnen de bandbreedte valt. Alleen de griepgolven van 2017 en 2018 steken er bovenuit. Ook zien we na een griepgolf de altijd optredende ondersterfte (zomer 2017 en 2018). De wekelijkse schommelingen blijven verder keurig binnen de prognoses, de blauwe bandbreedte.
Ook 2020 gedraagt zich cijfermatig volkomen normaal. Een korte felle golf wegens corona en een flinke ondersterfte daarna. Wel natuurlijk de tweede golf, omdat “corona nog niet klaar was met ons”.
Vanaf de zomer van 2021 zien we echter een heel ander patroon. Een veel grilliger verloop en de sterfte ligt vrijwel altijd boven de baseline. De gemiddelde oversterfte per jaar was met 9% het hoogst in 2021 in 2021 en daarna langzaam gedaald tot ongeveer 6%. Nog lang geen ondersterfte dus.
De prognose van RIVM
Sinds 2024 heeft het RIVM de kunst van het voorspellen weer overgenomen van het CBS. Om aansluiting te houden met de jaren voor corona, zijn ook de voorgaande jaren in beeld gebracht. De rekenwijze van het RIVM (gemiddelde 5 voorgaande jaren) heeft tot gevolg dat hun prognose met rond de 6% per jaar stijgt. Na een te lage prognose tot 2022 is de bovengrens van het RIVM inmiddels 8% hoger dan je zou verwachten op basis van de demografische cijfers:
We zien ook de jaarlijkse bijstellingen per 1 juli van elk kalenderjaar. Vooral die in juli 2022 is heel duidelijk te zien. De jaarlijkse verhogingen hebben ervoor gezorgd dat de huidige oversterfte van 6% is ingehaald door de RIVM-prognose. Ook zien we nog net in deze grafiek dat de prognose sinds 2025 een maand vervroegd is: de top is nu al eind december en dat was altijd eind januari. Precies ook wat we in de sterftecijfers waarnemen: griep komt een maand vroeger dan voor 2020.
Een koud kunstje dus om zo de oversterfte te neutraliseren. Dit wordt dan de grafiek volgens RIVM:
Vanaf 2024 is de oversterfte vrijwel volledig “ingevangen” door de aanpassingen in het model. Oversterfte is hiermee een politieke keuze geworden en niet meer gebaseerd op de gezondheidssituatie van voor corona.
Gladstrijken
Een laatste stap in het weergeven van de oversterfte is het “gladtrekken” van de baseline. Door de wekelijkse verwachtingen af te trekken van de werkelijke sterfte, houden we alleen de oversterfte zelf over. Als we vervolgens in diezelfde grafiek ook sterfte aan corona en de geschatte bijdrage van influenza opnemen, krijgen we een helder beeld:
We zien nu duidelijke de bijdrage van corona aan de oversterfte. In 2017 en 2018 zijn er de influenza golven die we nu goed kunnen vergelijken met de influenza golven vanaf 2022. Influenza in 2017 en 2018 begonnen in januari, terwijl die vanaf 2022 al begonnen in november en ook langer duurden. De Deltagolf begon zelfs al in oktober en is nog steeds onverklaard! De officiële cijfers van het RIVM verklaren slechts 20% met corona, er zou geen influenza geweest zijn, maar wat dan wel? Wel een influenza golf ver in het voorjaar…
Ook zien we dat de wekelijkse sterfte met rond de 250 structureel is verhoogd. Zou dat te maken kunnen hebben met de pandemie-bestrijding die in 2021 begonnen is? Zou deze aanpak ons immuunsysteem hebben aangetast?
In deze grafiek is de altijd optredende ondersterfte na oversterfte verrekend. De sterfte tussen de influenza golven, wordt zo representatief voor de sterfte die er geweest zou zijn zonder influenza, mensen kunnen uiteraard slechts éénmaal sterven! We zien zo een langzaam afnemende oversterfte. We moeten afwachten wat ons deze winter te wachten staat!
Conclusie
Oversterfte wordt bepaald door de keuzes bij het opstellen van de verwachtingen. Voorspellen is daardoor verheven tot een kunst. Zowel CBS als wijzelf gebruiken daarvoor de (leeftijd en geslacht afhankelijke) sterftekansen van vóór corona. Dat lijkt de meest eerlijke manier om de voorspellingen op te baseren. RIVM gebruikt de jaren met oversterfte om de sterfte voor het daaropvolgende jaar te voorspellen. RIVM voorspelt dus oversterfte en komt tot de conclusie “Niet verhoogd”. De oversterfte is daarmee dus benoemd als “Niet verhoogd” en dat klopt dan wel weer.
Als we nu afspreken dat we de “temperatuurstijging “ die er gaande zou zijn berekenen met als referentieniveau de laatste vijf jaar dan is er helemaal niets aan de hand! Stoppen met de klimaatmaatregelen dus. Niets te zien hier.
Ja, wat dacht je van BMI?! Die vergelijking maakte ik hier ook al…
Die verschoven top vangt ook mooi die vreemde nieuwe oktober-piekjes in, want die staken er anders zo stom bovenuit.
Had de pagina https://www.rivm.nl/monitoring-sterftecijfers-nederland nog niet bekeken, zie ‘m nu net en je gelooft het niet, maar het RIVM heeft haar eigen geschiedenis alweer herschreven!
Ze hebben nl. sinds vanmiddag – zonder verdere uitleg – andere, iets lagere verwachtingen met terugwerkende kracht vanaf 1 juli 2024. Het scheelt niet eens zo veel, maar het feit dat ze hun eigen vorige verwachting overschrijven ziet er slecht uit. Ook is de verwachting nu 2 maanden ingekort, i.p.v. 3 maanden nu maar 1 maand vooruit, zeker onder het motto: “Je kunt het altijd nog aanpassen als de werkelijkheid anders blijkt.”
Je zou er om moeten lachen als het niet zo’n bloedserieuze zaak betrof. Stel je voor dat bedrijven hun financiele prognoses achteraf herschrijven om hun resultaten nog beter dan wel minder slecht te laten lijken als ze in zwaar weer zitten. Dit is gewoon 1984!
De ondergrens is verlaagd en de bovengrens verhoogd zie ik. Daarmee de bandbreedte 25% groter gemaakt, met terugwerkende kracht tot 2022. Dank voor de opmerkzaamheid!
Het scheelt inderdaad weinig. Het is overigens gebruikelijk dat ze hun verwachting achteraf bijstellen, dat deden ze al in 2021. zie https://virusvaria.nl/modellen-als-spiegels-van-de-competentie/
Het RIVM blijkt niet wetenschappelijk te zijn.
De ‘officiële’ oversterfte is zodanig weggemoffeld dat Staatsecretaris Vincent Karremans e.a. geloven dat we sinds 2022 geen oversterfte meer hebben en dat onderzoek dus niet nodig is.
De keerzijde van de nieuwe RIVM-rekenmethode is, dat we nu opgescheept zitten met een onverklaarde lagere levensverwachting. Dit laatste is helaas nog niet tot de politiek doorgedrongen. Genoeg reden om door te gaan met kamervragen over dit onderwerp, lijkt me.
Cumulatieve sterfte maakt het misschien nog duidelijker. Verlies aan qualies zou nog meer de interventie aanwijzen als negatieve invloed.
Dank je wel voor deze heldere uitleg – duidelijker kan haast niet!
Wel heb ik nog een vraagje, “een influenza golf ver in het voorjaar”, die zie ik niet in blauw gemerkt in het plaatje. Was je die vergeten in te kleuren of begrijp ik dat verkeerd?
Goed gezien, dat was last minute wel aangepast maar die correctie was bij mij niet goed doorgekomen (ik heb het artikel hier geplaatst). Dank!
Goed betoog, alleen zal het weinigen in de mainstream overtuigen, omdat het maar een model is. Helaas.
Ik ben erg voor triangulatie.
Waarom zet je niet de cijfers er bij, die niet van een model komen, maar keihard zijn en van het CBS komen.
1. Actuarissen (wiskundigen bij verzekeringsmaatschappijen) hebben sterfte tabellen aangepast. De verwachte leeftijd daalt. Zeer belangrijk voor levensverzekeringen!
2. CBS rapporteert daling van de verwachte leeftijd bij sterven. FNV maakte al ruzie, dat daarom de pensioenleeftijd niet verder mag stijgen, maar juist mee moet dalen.
Deze 2 gegevens, in combinatie met het betoog, maken het betoog veel sterker. Zeker als je met dat betoog zou kunnen berekenen (kan dat?) hoeveel de levensverwachting is bekort. Als dat overeenkomt met de cijfers van CBS en actuarissen, dan heb je een ijzersterk verhaal!
Dank voor je feedback Jan.
Het enige dat “model” is, dat is de baseline, de jaarlijkse te verwachten sterfte op basis van demografie. Die is daardoor vrijwel hetzelfde als de prognose van het CBS, alleen nemen wij de seizoensfluctuaties van het RIVM over: een zuivere sinus met vooraf bepaald verloop. Overigens past het RIVM de amplitude van deze sinus jaarlijks aan vanaf 2022.
Het CBS hanteert een grillige bandbreedte, een model gebaseerd op het gemiddelde van de weekcijfers van 5 jaren.
De levensverwachting hebben wij ook beschreven in dit artikel:
https://steig.nl/blog/2024/12/08/wat-is-de-levensverwachting/
Sinds 2020 hebben we een jaar moeten inleveren, komt overeen met wat het CBS publiceert.
Ze weten bij de overheid drommels goed dat er iets met die Covid-prikken aan de hand is.
Ze willen alleen niet dat het grote publiek dat ook weet. Daar kunnen verschillende redenen aan ten grondslag liggen. Als het publiekelijk wordt toegegeven, levert dat waarschijnlijk enorme onrust en volkswoede.
Een lagere levensverwachting komt financieel overigens wel goed uit, maar dat is een complottheorie.
De EU heeft, mede namens Nederland, kortgeleden weer 146 miljoen Moderna-prikken gekocht. Ook hier zouden kamervragen over gesteld moeten worden.
Zie:
https://www.brusselstimes.com/1409349/european-commission-signs-contract-with-moderna-for-covid-19-vaccines
(LN had haar comment verkeerd geplaatst. Het hoort hier:)
Zo zonde dat al dat geld niet besteed wordt aan het voorkomen van ziekte, bijv. het verbeteren van ventilatie waardoor verspreiding van aerosolen flink teruggedrongen kan worden en dus griep, Covid19 etc.
Ik denk dan met name aan scholen, WWZ-instellingen, trein/tram/metro/bus, maar ook restaurants, theaters, clubhuizen, alles waar mensen opeengepakt en/of langdurig verblijven. En dan ook regelmatig de instellingen controleren (wordt er eig. wel buitenlucht meegemengd? hoeveel % ?) en filters vervangen.
Beter dat dan weer nieuwe grote vaccinfabrieken bouwen in de hoop (?) dat er weer een nieuwe Covid19-pandemie komt. Overigens is de bouw van de grote AstraZeneca-fabriek in Liverpool (450 M pond) net afgeblazen …
Dank je wel Herman. Je zegt “vrijwel hetzelfde als CBS” maar ik zie ruim een jaar verschil in prognoses, en dat vanaf het begin. Hoe komt dat?
Toelichting:
In dat artikel schrijf je “Deze lijnen komen goed overeen met de prognoses die CBS geeft”. Maar als ik de 2020 knikjes uit de CBS lijntjes wegdenk dan vind ik voor mannen en vrouwen voor 2020 een “levensverwachting” (eigenlijk sterfteverwachting) van 80,5 en 83.5 jaar resp. voor mannen en vrouwen. In jouw eigen grafiek zijn dat ongeveer 82 en 85 jaar, dus allebij anderhalf jaar meer.
Je hebt gelijk. Alleen, jouw/Herman’s model is net als elk model altijd onzeker en staat dus ter discussie. Terwijl dat wel de cruciale basis is voor de m.i. terechte kritiek op het beleid. Dus zegt RIVM/CBS doodleuk: “Wat is mis met een base line gelijk aan het gemiddelde van de laatste 5 jaar, inclusief de grotere bandbreedte. Zo deden we het altijd”? En dat is lastig te pareren. En dan is er idd. geen oversterfte.
Daarom mijn pleidooi voor triangulatie.
Je kunt dan aantonen dat de daling van de door het CBS/actuarissen berekende levensverwachting precies overeenkomt met de daling van de levensverwachting door jouw berekende oversterfte. Dat maakt m.i. duidelijker dat die oversterfte niet alleen iets modelmatigs is, maar ook uit andere bronnen blijkt. Dat maakt je betoog gewoon veel overtuigender en dus ook veel lastiger te weerleggen. En dat moet m.i. toch ons streven zijn in een wereld waar deze feiten nog steeds ontkend worden.
Ik pleit dus voor koppeling tussen het “zachte” begrip oversterfte en de onloochenbare harde cijfers van het CBS/actuarissen t.a.v. gemiddelde levensverwachting.
En dan is er nog steeds de grote uitdaging om onweerlegbaar vast te stellen of die oversterfte/kortere levensverwachting vooral bij wel/niet gevaccineerden zit. Met de complete micro-data moet dat toch kunnen.
Ik ben het spoor bijster of die data nou compleet zijn of nog steeds niet…….
Het is zeker een extra schraag onder de gekozen methode en lijkt mij ook haalbaar (maar ik spreek misschien voor mijn beurt, want Herman is in charge wat dat betreft).
Die wel/niet gevaxt zal altijd wel een bandbreedte blijven tussen een maximaal en minimaal scenario. Tenzij Trump ons annexeert (wij hebben ook een mooi strand!) en al die afgeschermde data publiek maakt 😉
Welke “harde” cijfers zijn er vwb levensverwachting van CBS/actuariaat? De enige harde cijfers die bestaan zijn aantallen overlijdens en hun leeftijd. Behulpzaam daarbij is het tellen van het aantal inwoners en nog minder behulpzaam is de doodsoorzaak. Dus wat is hier “hard”? Met een rekenmodel en aannames kun je uit harde cijfers iets minder hards construeren. De aanname dat zonder corona/vaccinaties de gezondheid amper veranderd zou zijn is een zeer plausibele aanname. Die kun je gebruiken in een model.
Het RIVM doet de aanname dat de gezondheid per 2021 opeens 10% verslechterd is en dat er geen aanwijsbare oorzaak voor is, dat is nogal wat! Die verslechterde gezondheid is dan de nieuwe norm voor levensverwachting. Dus iemand van 80 jaar en nu overlijdt aan corona/vaccinatie, doet mee voor de levensverwachting van iemand van zeg 20 jaar oud. Vertrouw het model blindelings!
En nogmaals, welke HARDE cijfers zijn het nuttigst bij het beschrijven van de huidige gezondheidssituatie?
Jan, Herman heeft op mijn comment geantwoord in plaats van op het jouwe en ik weet niet zeker of jij daarvan bericht krijgt. Bij deze dus.
Ik denk zelf dat validatie met de externe cijfers (van actuarissen bv) misschien meer autoriteit kan geven. De cijfers op zich worden daar niet harder van. Maar eigenlijk zou iemand anders dan zo’n toetsing moeten doen, niet Herman zelf. Dan heb je weer een slager/eigenvlees keuring.