Hoe vertel je voor de zoveelste keer dat er per dag zeker 40 mensen per dag méér overlijden dan je had gedacht? Je zou zeggen: door dat vreselijke feit, dat zich sinds april 2021 voordoet, duidelijk te benoemen. Maar wat als het je taak is om de overheid te ondersteunen met het verzamelen en duiden van cijfers? Ja, dan juist! zou je zeggen. Maar wat als die sterfte weleens rechtstreeks gevolg zou kunnen zijn van ernstige zaken als wanbeleid, tunnelvisie en mogelijk zelfs overtredingen van wet- en regelgeving, tot corruptie en landverraad aan toe? Tja, dan zit je in een spagaat. Ga je de alarmbel luiden, dan pas je niet meer in het systeem en ben je niet geschikt voor je overheidsfunctie. Dan ondersteun je de overheid immers niet meer, dan ben je ondermijnend bezig. Dan ben je een terrorist of fascist, of welk ander immoralititeitsstempel er op dat moment voor het grijpen ligt.
Ik ga niet opnieuw berichten van het CBS fileren, dat punt is al herhaaldelijk gemaakt. Het wordt wel tijd dat de Maandbericht-schrijver van het CBS een prijs krijgt, in navolging van mensen als Diederik Gommers, Marion Koopmans, Jaap van Dissel en Maarten Keulemans. Die hebben middels het consistent verkondigen van rabiate onzin het overheidsbeleid verdedigd en zijn daarvoor gelauwerd.
Kijk bijvoorbeeld ook naar journaliste Merel Ek, die was onlangs zeer verdiend genomineerd voor een prijs. Inderdaad: verdiend want ze heeft duidelijk getoond voor de camera te liegen in het algemeen belang. Ze loog over haar bronnen, een bij uitstek journalistieke vaardigheid die zij creatief toepaste. Een enorm journalistiek talent dus en jammer dat ze toch net misgreep bij deze prestigieuze journalistieke prijs. Het ging tenslotte om maar liefst € 3500,-. Dat is best veel, een beetje journalist wil daar best een karaktermoordje voor plegen met de microfoon van een publieke omroep in haar hand.
De prijs is overigens gewonnen door Stephan Komduur. Ik heb zijn Twittertijdlijn van de laatste vijf maanden doorgescrolld, geen woord over oversterfte. Heel netjes. Bij de NPO propagandeer je de staatsvisie of je houdt je mond. En wegkijken mag ook wel eens gehonoreerd worden! “Ik behandel deze week bijna alle crises” schrijft hij begin september. Waarom die ene niet? Ik heb het juryverslag niet gelezen maar dat ‘bijna’ heeft vast de doorslag gegeven. Brilliant.
Terug naar het CBS
Ook de CBS-redacteur heeft zijn ziel verkocht aan een hoger doel. Hij kan het afgekeken hebben van Ruben van Gaalen op Twitter, misschien schrijft die die berichten ook wel.
Hij schrijft vaak over ‘net wel’ of ‘net niet’, dat maakt alles minder erg want dicht in de buurt van de grenswaarde. En onder die grens is er niets aan de hand!
Of neem nou het verklarende tekstje bij deze grafiek. Een drama voltrekt zich, deze sterfte is ongekend en NOOIT EERDER VERTOOND: zo langdurig en zoveel. De rode lijnen geven meersterfte aan. De zwarte lijnen laten een schrale mindersterfte zien, véél minder dan je zou verwachten direct na zulke grote epidemie-pieken. Wat schrijft Ruben? (Afgezien van enkele ontbrekende werkwoorden – het is ook maar een Tweet)
Zie je het opwippertje helemaal rechts aan het uiteinde van de onderste rode lijn? Ruben grijpt dat aan om een week eruit te lichten met “toch net geen oversterfte.” Want het ligt binnen de blauwe marge. Terwijl het net zo goed een nieuwe stijging kan inluiden. Ben ik nou de enige die dat opvalt?
Ook dat laatste zinnetje: “Onder overige bevolking net sprake van #oversterfte, de sterfte onder Wlz-zorggebruikers is wel hoger dan verwacht.” Hoe sussend kun je het laten klinken…
Dan zeggen engelen uit de Alfa-hel: “Jullie hebben er geen verstand van” of “Jullie laten de bandbreedte gemakshalve weg”. Met name die bandbreedte is een terugkerend rookgordijn om niet te zeggen “struikel”blok voor wetenschapsjournalisten van faam. Ik heb er samen met Herman Steigstra al twee artikelen aan gewijd maar zal het hier bondig opnieuw duidelijk proberen te maken. Als je het begrijpt, leg het uit aan anderen!
De dobbelsteen
Elke keer als je een dobbelsteen gooit, heb je een kans van 1 op 6 dat je een zes gooit. Bij de tweede worp wéér een zes gooien is 1/6 x 1/6 = 1/36. Dat gaat snel omhoog: de kans op 10 maal achter elkaar een zes gooien is 1 op 60.466.176 (dus 1 op ruim 60 miljoen).
Wat het CBS voortdurend doet is elke worp apart blijven beoordelen (‘niets bijzonders, je hebt net zoveel kans op een zes als op een ander getal’) terwijl ze moeten zien dat er een onmogelijke reeks gaande is. Inderdaad: onmogelijk, want bijvoorbeeld 20 keer achter elkaar een zes gooien, een paar keer niet en dan wéér 20 keer achter elkaar? Dan is er iets aan de hand, misschien met de dobbelsteen of met degene die de worpen turft. Maar de man aan het scorebord beoordeelt simpelweg onverdroten elk punt, en elk punt is toch duidelijk echt gemaakt.
Als de cijferman die de worpen turft is ingehuurd door degene die een fortuin heeft betaald voor die dobbelsteen en niemand mag meekijken… Hoe stap je dan uit het spelletje? Ik ken mensen die hun huis te koop hebben gezet. Ze gaan emigreren naar Portugal. Dat terzijde.
Het muntje
We versimpelen de complexiteit rond meer- en mindersterfte nu tot het gooien met een muntje. Bij een correcte munt schatten we dat 50 van de 100 worpen kop worden. Dat betekent 0,5 kans op kop: hetzelfde als 1/2 oftewel 1 kans uit twee mogelijkheden. De voorspelling zal bij geen enkele worp kunnen kloppen. We hadden immers gezegd: een kans van 0,5. Dat gooi je nooit want je kunt alleen 1 of 0 gooien, kop of munt. De voorspeller zal dus geen enkele worp goed hebben. Dat zal ook zo blijven als je per worp beoordeelt want natuurlijk kijk je niet goed. De voorspeller zal zich in dat geval verweren door te zeggen dat je natuurlijk wél naar langere reeksen moet kijken! Gooi maar eens honderd keer, dan zul je zien dat de voorspelling wel degelijk in de buurt komt van die 1/2 komt!
De marge
De kans dat je exact “om en om” kop en munt blijft gooien is net zo klein als de kans dat je alleen maar kop gooit. Afwisselend kop en munt kan niet, dus je zult ook wat reeksen toe moeten staan. Daarvoor moet je dan een marge bepalen: hoe lang mogen die reeksen zijn en binnen welk tijdsbestek? Uit praktische overwegingen is gekozen voor een weekmarge. Er wordt nooit gesproken over een maandmarge, kwartaalmarge of seizoensmarge. Die langere termijnmarges zijn wel af te leiden uit de weekmarges maar worden nooit toegepast. Waarom niet? Om dezelfde reden dat de voorspeller je eerder heeft gewezen op de reeksen. Maar nu met de tegenovergestelde bedoeling: hij zal je nu blijven wijzen op de weekmarge omdat anders de voorspelling uit de pas blijkt te lopen.
Dat is wat er gebeurt in de CBS-rapportages. Maandrapportages zijn dan ook geen maandrapportages, het zijn vier weekverslagen achter elkaar gezet, per week beoordeeld als losstaande gebeurtenissen. Totalen worden incidenteel wel genoemd maar alleen als ze lager zijn dan een voorgaande periode – ook al is de tendens over langere termijn gezien stijgend.
Goed nieuws show van CBS
De strekking van het CBS-maandrapport is dat het goed gaat met de oversterfte: hadden we in oktober nog in alle weken oversterfte, in november zien we slechts in vier van de vijf weken oversterfte.
Merk ook op dat er in het verslag per week wordt beoordeeld. Er worden geen weken opgeteld, er is geen sprake van een maandmarge.
De boodschap had al een jaar moeten luiden dat er sinds medio 2021 aanhoudende onverklaarde oversterfte is, óók in de korte periodes van ondersterfte. Het is ijzingwekkend hoe de bevolking in de steek wordt gelaten door zorginstituten, de medische stand en overheden, met een hoofdrol voor de EU.
Wil je jezelf wapenen tegen desinformatie met betrekking tot oversterfte? Alleen al op deze site staan verschillende artikelen die daarbij kunnen helpen. Lees ook die argwanend en ga bij twijfel vooral op zoek waarom het niet klopt – en daarna ook waarom het wel klopt.
Relevante links
Het allereerste oversterfte-artikel, waarmee het allemaal begon:
Week 45 gaf in 1e instantie ook geen oversterfte maar is nu 8 in de plus.
Week 46 staat maar 6 onder de oversterfte grens. Dus volgende week komt dat daar ook boven de grens uit met de nameldingen.
Week 47 staat direct al weer op een oversterfte van 122.
Het lijkt erop dat de daling van de afgelopen weken weer omslaat naar een stijging
De meersterfte tm week 47 bedraagt 10309. (Dit is inclusief de lager dan verwachte sterfte van de 1e 12 weken)
De officiele (cbs) oversterfte tm week 47 bedraagt 4384.
Als je met een dobbelsteen meermalen gooit is de kans telkens 1/6 dat je 6 gooit. De kans op een 6 als je daarvoor ook een 6 gooide, is 1/36 (nl 1/6 x 1/6). Dat heet een geconditioneerde waarschijnlijkheid. Daarin zit het verschil.
Hetzelfde geldt voor de weekrapportages. De oversterfte in een week kan wel binnen de bandbreedte voor die ene week liggen, maar als de week ervoor ook al oversterfte werd gezien, zou die bandbreedte voor die twee weken samen kleiner moeten zijn, want het is een geconditioneerde waarschijnlijkheid. Dan geldt dat de kans op oversterfte in week 2 kleiner is dan in week 1, net als met de dobbelsteen ( de kans op de tweede keer 6 gooien is kleiner dan de eerste keer).
Als je de weken separaat, los van elkaar, bekijkt, mis je dat gegeven, en dat is methodologisch onjuist.
Precies! zie ook Bandbreedtes voor dummies en Oversterfte breekt alle records