Het CBS probeert zo exact mogelijk te voorspellen. In relatief rustige tijden, zonder rampen, oorlogen of andere aanslagen, was die voorspelling goed te gebruiken als norm voor hoeveel mensen er ongeveer zouden ‘mogen’ doodgaan, komende jaren. Zat de werkelijke sterfte erboven of eronder, dan spraken we van over- en ondersterfte. We noemden die voorspelling de ‘baseline’, aan de hand waarvan we konden zien of er teveel of te weinig sterfte was. Dat kan dus niet meer.
Eerder trok ik de parallel met lichaamsgewicht: we kunnen goed voorspellen wat het gemiddelde BMI zal zijn de komende jaren. Dat betekent echter niet dat dat dan ook de nieuwe standaard wordt. Laat staan dat het de gewenste situatie is. Ook al heeft meer dan de helft van de bevolking overgewicht, dan wordt dat niet automatisch de norm voor een gezond gewicht. Daarvoor is een andere norm gesteld1https://www.voedingscentrum.nl/bmi die losstaat van de jaarlijks geobserveerde waarden. Zou die BMI-norm er niet zijn, dan was het onmogelijk om te beweren dat meer dan de helft van de bevolking te dik is of dat overgewicht een steeds groter probleem wordt.
Hoe anders gaat het met sterfte, de laatste jaren. Eigenlijk zouden we het over sterftekansen per leeftijdsgroep en per geslacht moeten hebben en niet over de getelde sterftecijfers, want die cijfers worden ook beïnvloed door factoren als veranderende bevolkingsgrootte (incl. migratie) en leeftijdsverdeling (vergrijzing). Dat we in de grafieken hieronder stijgende trends zien komt voornamelijk daardoor. Maar hoe zien we die toekomst dan? Ik heb enkele CBS-prognoses onderling vergeleken.
In de prognose uit 2008 zien we een strakke rechte lijn (lichtgrijs). Op de lange termijn kan dat niet kloppen. Het zou een kromme lijn moeten zijn maar de kromming is op een termijn van nog geen twee decennia zo licht dat dat geen doorslaggevend verschil zal maken voor wat we willen betogen.
Prognoses vergeleken
De CBS-prognose uit 2008 leverde structurele ondersterfte op: het blauwe vlak raakt de voorspelde waardes niet eens in de 6 jaar daarna. Het werkelijke sterfteniveau lag aanzienlijk veel lager.
In 2014 zien we hoe de prognose inmiddels is bijgesteld. De groene lijn. Wat er op dat moment bekend was van 2014 werd al meegenomen (dat kunnen we in 2020 ook zien). Trek je die groene lijn naar links door, dan zit je perfect. Maar het zat niet mee: de daaropvolgende jaren was de sterfte weer te hoog en klopte weer met de oude trendlijn van 2008, terwijl 2015-2016 matige griepjaren waren. Dan maar ergens ertussenin?
En inderdaad. De blauwe prognose werd in 2017 gepubliceerd. Dat leek best aardig te gaan maar toen kwam 2020: Covid. Een (zeer) forse griep. Dat werd in de ‘prognose’ van 2020 zelf meegenomen 👇
Prognose-2020 werd gepubliceerd in december 2020. Maar 2020 bleek uiteindelijk nóg hoger uit te komen. Er werd verwacht dat dat nog wat na zou ijlen in 2021 maar daarna zou je toch wat ondersterfte moeten terugzien. De rode lijn duikt dan ook onder de prognose van 2017, richting die van 2014 (die eerder te laag was gebleken). Dat resulteerde in een waanzinnige oversterfte. RIVM moest daar verder maar een draai aan geven. Dit was geen statistisch probleem meer, dit was een gezondheidsprobleem.
Voor 2024 en verder, dat staat niet meer in de grafiek, verwacht CBS in elk geval geen snelle terugkeer naar ‘normaal’, wat dat dan ook moge zijn. (Ik heb het totaal voor 2024 in grafiek op 169.800 gesteld, dat is niet definitief) [Het werd 172.000, red.]
Mogen we ons afvragen waarom ze in 2020 wél dachten dat het weer snel zou afvlakken, en nu niet? Waarom dan niet…? Willen ze het RIVM niet tegenspreken of weten ze wat er aan de hand is?
Beter gezegd: volgens CBS (in de laatste prognose dd 2023) zullen er voor 2023 en 2024 samen:
- 21.938 meer overlijdens zijn dan wat CBS in 2014 had berekend.
- 16.993 meer overlijdens zijn dan wat CBS in 2017 had berekend.
- 19.622 meer overlijdens zijn dan wat CBS in 2020 nog had berekend.
[Deze cijfers zijn in werkelijkheid 2.100 hoger geworden, voor 2024: 28 Nederlanders per dag, red.]
Dat zijn 23 tot 30 doden per dag MEER dan volgens eerdere berekeningen. Wat is er tussen 2020 en 2023 gebeurd om die toename van bijna 20.000 [22.700] overlijdens te rechtvaardigen? We weten het niet. Onderzoekers van het Prinses Máxima Centre opperden wat ideeën maar werden scherp teruggefloten.
De sterfteverwachting is dus plotseling aanzienlijk gestegen. Wat zegt CBS via vzinfo.nl over de gestegen sterfteverwachting?
Jaarlijkse sterfte blijft stijgen, tot ongeveer 210.000 in 2055
https://www.vzinfo.nl/sterfte/toekomst
Als gevolg van de vergrijzing van de naoorlogse geboortegolf (babyboom) zal het aantal sterfgevallen in de komende decennia blijven toenemen. Overleden er in 2022 nog ongeveer 170.000 mensen, in 2055 zullen dit er naar schatting ongeveer 210.000 zijn. Vanaf 2055 zal de absolute sterfte naar verwachting weer gaan dalen.
Helemaal niets over de omhoog geschoten verwachting die niets met de babyboom te maken heeft. Die babyboom liet zich immers uitstekend voorspellen. Zeggen ze op die pagina dan misschien iets over Covid? Jawel:
In de coronajaren 2020 en 2021 overleden ongeveer evenveel mannen als vrouwen.
https://www.vzinfo.nl/sterfte/toekomst
Geen woord over de sterftestijging waar we middenin zitten. De term “oversterfte” is nauwelijks nog van toepassing omdat zowel CBS als RIVM de ongehoorde stijging kennelijk incalculeren in hun verwachtingen. Verklaringen? Ik parafraseer: “Waarschijnlijk Long-Covid. Iets anders kan het immers niet zijn.”
Wat er moet komen is een gezondheidsnorm, een ‘normsterfte’. Voorspellingen zijn anders zinloos. Plotselinge afwijkingen van de normsterfte, incidenteel of meerjarige trendbreuken, moeten verklaard zijn én bewezen onherstelbaar voordat de normsterfte hierop wordt aangepast. Hiervoor zijn criteria nodig want geleidelijke afwijking is onontkoombaar. Het zou zelfs iets zijn voor een onafhankelijke commissie die het ministerie van VWS adviseert.
Herman kan weer aan het werk! Sterker nog: hij IS al aan het werk. 😊
EDIT: De eerste respons op het pleidooi staat hier
Bronnen:
Ga naar https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/ en zoek op “Prognose overledenen” (met aanhalingstekens)
2023: https://opendata.cbs.nl/#/CBS/nl/dataset/85753NED/table?dl=B15DC
2020: https://opendata.cbs.nl/#/CBS/nl/dataset/84882NED/table?dl=B15DD
2017: https://opendata.cbs.nl/#/CBS/nl/dataset/83794NED/table?dl=B1604
2014: https://opendata.cbs.nl/#/CBS/nl/dataset/82815NED/table?dl=B15E1
voor eerdere prognoses:
2008: https://opendata.cbs.nl/#/CBS/nl/dataset/71867ned/table?dl=B1953 t/m https://opendata.cbs.nl/#/CBS/nl/dataset/71867ned/table?dl=B1954
Referenties
- 1https://www.voedingscentrum.nl/bmi
De kern zit m in het verschil in de prognose versus sterftekansen…. Actuarissen rekenen met sterftekansen vanwege Pensioenen, AOW en Levensverzekeringen. Zou de sterftekans (je gaat eerder dood) toenemen, wat de prognose suggereert, dan is er meer in de kas van de Pensioenfondsen, de AOW (=overheid) en Levensverzekeraars.
Het gaat niet om het “volk”het gaat om het geld, want het volk sterft eerder en het geld moet op of rollen.
De hele COVID discussie gaat om het veilig stellen van pensioengelden voor een hebzuchtige “elite” in plaats van het zorgen voor een menswaardig pensioeninkomen. Eerst van 70% eindloon naar middelloon en nu zonder garanties naar een WTP met een veel hogere sterftekans. Reken maar na.. 😉
Als ik me niet vergis voorspelde het CBS in 2920 dat de levensverwachting even pas op de plaats zou maken en na de pandemie weer zou toenemen als tevoren. Wisten zij veel wat er voor de deur stond.
Moet zijn 2020 natuurlijk
Inderdaad, zie de rode lijn.
Waarom niet buiten onze grenzen kijken?
Zie: https://open.substack.com/pub/stevekirsch/p/santa-clara-county-non-covid-all?r=tsesp&utm_medium=ios
Waarom niet buiten onze grenzen kijken?
Zie: https://open.substack.com/pub/stevekirsch/p/santa-clara-county-non-covid-all?r=tsesp&utm_medium=ios
Klopt de berekening naar aantal extra overlijdens per dag? 19622/365=54 overlijdens per dag.
‘2023 en 2024 samen’
ah okay, dank!
Bloedwaardes van labtesten hanteren een vergelijkbaar principe. Ze kijken niet naar wat gezond zou zijn, maar naar wat gemiddeld in NL is. Daar zijn de normen ook pragmatisch vastgesteld om ons niet nodeloos wakker te maken.
Is het niet slim om een keer met een actuaris om de tafel te gaan zitten en hun expertise op dit gebied met elkaar te combineren?
Wie weet komen daar mooie dingen uit qua berekenen.
Ik zou niet weten, ik heb eigenlijk geen vragen over hoe zij het doen. Het verschil is dat hun prognose niet is bedoeld als barometer voor de volksgezondheid. Hun taak is om een voorspelling geven die de realiteit zo dicht mogelijk benadert.
Wij kijken naar de trends van sterftekansen per leeftijd door de jaren heen en rekenen die voor elk (ook toekomstig) jaar door naar de bevolkingssamenstelling. Die verandert immers ook langzaam. Als daar een trendbreuk in ontstaat, zal het AG zo snel mogelijk de prognose bij moeten stellen.
Voor ons is het een alarmsignaal.