An important update on the advancing insight into excess mortality, also available at steig.nl
We hebben sinds 2020 te maken met aanhoudende oversterfte, iets wat door het RIVM inmiddels tegengesproken wordt. Maar wanneer is sterfte oversterfte? Dat is natuurlijk wanneer de waargenomen sterfte (het wekelijks aantal overlijdens) duidelijk hoger is dan wat je verwacht. Daar verleggen we natuurlijk het probleem naar wat dan die verwachte waarde is. Dat is dus een voorspelling, een prognose.
Choices
When making a forecast, we have to choose between two approaches:
- You look at what (development of) mortality was in the years that are representative of the death pattern.
- You look at the last few years and assume that THEY were representative.
The first method in fact excludes the corona years, because in these years mortality was increased, first due to corona and later "unexplained". It is precisely for this reason that CBS adopted the calculations in 2020 from RIVM, which would have included these years. Statistics Netherlands therefore makes a forecast based on mortality in the 5 years prior to corona. 2015-2019. The development of the population composition (the ageing population and the baby boom) plays the most important role in this.
We have also developed a model based on the same assumptions, but take 10 years into account for the forecast. This is described in this article: An analysis of excess mortality based on age and sex..... This allows us to calculate a forecast very precisely, broken down by age and gender. The annual figures are very similar to those of Statistics Netherlands, but the seasonal course is identical to the model that RIVM has been using for decades.
RIVM follows the second approach. They therefore assume that mortality in the last five corona years is representative and have been using this in their own forecasts since 2024. As a result, the upper limit of their forecast is now more than 8% higher than the forecast based on pre-corona figures.
Based on 2010-2019
Based on the current population composition as of 1 January of each calendar year and the mortality figures for 2010-2019, we can make a prediction of what mortality would have been if there had been no corona and no vaccinations. We also take into account a seasonal course as RIVM has been doing for decades, because it looks very reliable. We then get this graph:
Since 2016, we have seen the baseline as a blue line and the bandwidth based on our own calculations. We see an annual increase of around 1%, which is adjusted on January 1 of each calendar year. So that is only based on population growth and age structure. Until 2021, the prognosis is based on the mortality probabilities 10 years earlier. From 2021 onwards, we will therefore take the mortality probability of 2020 and the population pyramid for the year itself. That difference is indicated by the light red background from 2021.
Excess mortality
Now we can draw the actual mortality in this graph and see how the observed mortality behaves in relation to expectations.
If we first look at the years before corona, we see that almost all mortality falls within the bandwidth. Only the flu waves of 2017 and 2018 stand out. We also see the ever-occurring undermortality after a flu wave (summer 2017 and 2018). The weekly fluctuations remain neatly within the forecasts, the blue bandwidth.
2020 also behaves completely normal in terms of figures. A short fierce wave due to corona and a significant undermortality afterwards. Well, of course, the second wave, because "corona was not done with us yet".
However, from the summer of 2021 we see a completely different pattern. A much more erratic course and mortality is almost always above the baseline. The average excess mortality per year was highest at 9% in 2021 in 2021 and then slowly decreased to around 6%. So there is still no undermortality by a long shot.
RIVM's prognosis
Since 2024, RIVM has taken over the art of forecasting from CBS again. To keep in touch with the years before corona, the previous years have also been mapped out. The RIVM's calculation method (average of 5 previous years) results in their forecast increasing by around 6% per year. After a forecast that was too low until 2022, the upper limit of the RIVM is now 8% higher than you would expect based on the demographic figures:
We also see the annual adjustments as of 1 July of each calendar year. Especially the one in July 2022 can be seen very clearly. The annual increases have ensured that the current excess mortality of 6% has been overtaken by the RIVM forecast. We also just see in this graph that the forecast has been brought forward by a month since 2025: the top is now already at the end of December and that was always at the end of January. Exactly what we observe in the mortality figures: flu comes a month earlier than before 2020.
A piece of cake to neutralize excess mortality. This will then be the graph according to RIVM:
From 2024, excess mortality will be almost entirely "captured" by the adjustments to the model. Excess mortality has thus become a political choice and is no longer based on the pre-corona health situation.
Smooth
A final step in representing excess mortality is to "smooth" the baseline. By subtracting the weekly forecasts from the actual mortality, we are left with only the excess mortality itself. If we then include corona mortality and the estimated contribution of influenza in the same graph, we get a clear picture:
We zien nu duidelijke de bijdrage van corona aan de oversterfte. In 2017 en 2018 zijn er de influenza golven die we nu goed kunnen vergelijken met de influenza golven vanaf 2022. Influenza in 2017 en 2018 begonnen in januari, terwijl die vanaf 2022 al begonnen in november en ook langer duurden. De Deltagolf begon zelfs al in oktober en is nog steeds onverklaard! De officiële cijfers van het RIVM verklaren slechts 20% met corona, er zou geen influenza geweest zijn, maar wat dan wel? Wel een influenza golf ver in het voorjaar…
We also see that weekly mortality has been structurally increased by around 250. Could that have to do with the pandemic control that started in 2021? Could this approach have affected our immune system?
This graph includes the ever-occurring undermortality after excess mortality. The mortality between the influenza waves thus becomes representative of the mortality that would have occurred without influenza, people can of course only die once! We are thus seeing a slowly decreasing excess mortality. We have to wait and see what awaits us this winter!
Conclusion
Excess mortality is determined by the choices made when setting the forecasts. Prediction has therefore been elevated to an art. Both CBS and we ourselves use the (age- and gender-dependent) mortality probabilities from before corona for this. That seems to be the most honest way to base the predictions on. RIVM uses the years with excess mortality to predict mortality for the following year. RIVM therefore predicts excess mortality and comes to the conclusion "Not increased". The excess mortality is therefore designated as "Not increased" and that is correct.
If we now agree that we calculate the "temperature rise" that would be going on with the reference level of the last five years, then there is nothing wrong at all! So stop the climate measures. Nothing to see here.
Yes, how about BMI?! I made that comparison here too...
Die verschoven top vangt ook mooi die vreemde nieuwe oktober-piekjes in, want die staken er anders zo stom bovenuit.
Had de pagina https://www.rivm.nl/monitoring-sterftecijfers-nederland nog niet bekeken, zie ‘m nu net en je gelooft het niet, maar het RIVM heeft haar eigen geschiedenis alweer herschreven!
Ze hebben nl. sinds vanmiddag – zonder verdere uitleg – andere, iets lagere verwachtingen met terugwerkende kracht vanaf 1 juli 2024. Het scheelt niet eens zo veel, maar het feit dat ze hun eigen vorige verwachting overschrijven ziet er slecht uit. Ook is de verwachting nu 2 maanden ingekort, i.p.v. 3 maanden nu maar 1 maand vooruit, zeker onder het motto: “Je kunt het altijd nog aanpassen als de werkelijkheid anders blijkt.”
Je zou er om moeten lachen als het niet zo’n bloedserieuze zaak betrof. Stel je voor dat bedrijven hun financiele prognoses achteraf herschrijven om hun resultaten nog beter dan wel minder slecht te laten lijken als ze in zwaar weer zitten. Dit is gewoon 1984!
De ondergrens is verlaagd en de bovengrens verhoogd zie ik. Daarmee de bandbreedte 25% groter gemaakt, met terugwerkende kracht tot 2022. Dank voor de opmerkzaamheid!
Het scheelt inderdaad weinig. Het is overigens gebruikelijk dat ze hun verwachting achteraf bijstellen, dat deden ze al in 2021. zie https://virusvaria.nl/modellen-als-spiegels-van-de-competentie/
Het RIVM blijkt niet wetenschappelijk te zijn.
De ‘officiële’ oversterfte is zodanig weggemoffeld dat Staatsecretaris Vincent Karremans e.a. geloven dat we sinds 2022 geen oversterfte meer hebben en dat onderzoek dus niet nodig is.
De keerzijde van de nieuwe RIVM-rekenmethode is, dat we nu opgescheept zitten met een onverklaarde lagere levensverwachting. Dit laatste is helaas nog niet tot de politiek doorgedrongen. Genoeg reden om door te gaan met kamervragen over dit onderwerp, lijkt me.
Cumulatieve sterfte maakt het misschien nog duidelijker. Verlies aan qualies zou nog meer de interventie aanwijzen als negatieve invloed.
Dank je wel voor deze heldere uitleg – duidelijker kan haast niet!
Wel heb ik nog een vraagje, “een influenza golf ver in het voorjaar”, die zie ik niet in blauw gemerkt in het plaatje. Was je die vergeten in te kleuren of begrijp ik dat verkeerd?
Goed gezien, dat was last minute wel aangepast maar die correctie was bij mij niet goed doorgekomen (ik heb het artikel hier geplaatst). Dank!
Goed betoog, alleen zal het weinigen in de mainstream overtuigen, omdat het maar een model is. Helaas.
Ik ben erg voor triangulatie.
Waarom zet je niet de cijfers er bij, die niet van een model komen, maar keihard zijn en van het CBS komen.
1. Actuarissen (wiskundigen bij verzekeringsmaatschappijen) hebben sterfte tabellen aangepast. De verwachte leeftijd daalt. Zeer belangrijk voor levensverzekeringen!
2. CBS rapporteert daling van de verwachte leeftijd bij sterven. FNV maakte al ruzie, dat daarom de pensioenleeftijd niet verder mag stijgen, maar juist mee moet dalen.
Deze 2 gegevens, in combinatie met het betoog, maken het betoog veel sterker. Zeker als je met dat betoog zou kunnen berekenen (kan dat?) hoeveel de levensverwachting is bekort. Als dat overeenkomt met de cijfers van CBS en actuarissen, dan heb je een ijzersterk verhaal!
Dank voor je feedback Jan.
Het enige dat “model” is, dat is de baseline, de jaarlijkse te verwachten sterfte op basis van demografie. Die is daardoor vrijwel hetzelfde als de prognose van het CBS, alleen nemen wij de seizoensfluctuaties van het RIVM over: een zuivere sinus met vooraf bepaald verloop. Overigens past het RIVM de amplitude van deze sinus jaarlijks aan vanaf 2022.
Het CBS hanteert een grillige bandbreedte, een model gebaseerd op het gemiddelde van de weekcijfers van 5 jaren.
De levensverwachting hebben wij ook beschreven in dit artikel:
https://steig.nl/blog/2024/12/08/wat-is-de-levensverwachting/
Sinds 2020 hebben we een jaar moeten inleveren, komt overeen met wat het CBS publiceert.
Ze weten bij de overheid drommels goed dat er iets met die Covid-prikken aan de hand is.
Ze willen alleen niet dat het grote publiek dat ook weet. Daar kunnen verschillende redenen aan ten grondslag liggen. Als het publiekelijk wordt toegegeven, levert dat waarschijnlijk enorme onrust en volkswoede.
Een lagere levensverwachting komt financieel overigens wel goed uit, maar dat is een complottheorie.
De EU heeft, mede namens Nederland, kortgeleden weer 146 miljoen Moderna-prikken gekocht. Ook hier zouden kamervragen over gesteld moeten worden.
See:
https://www.brusselstimes.com/1409349/european-commission-signs-contract-with-moderna-for-covid-19-vaccines
(LN had haar comment verkeerd geplaatst. Het hoort hier:)
Zo zonde dat al dat geld niet besteed wordt aan het voorkomen van ziekte, bijv. het verbeteren van ventilatie waardoor verspreiding van aerosolen flink teruggedrongen kan worden en dus griep, Covid19 etc.
Ik denk dan met name aan scholen, WWZ-instellingen, trein/tram/metro/bus, maar ook restaurants, theaters, clubhuizen, alles waar mensen opeengepakt en/of langdurig verblijven. En dan ook regelmatig de instellingen controleren (wordt er eig. wel buitenlucht meegemengd? hoeveel % ?) en filters vervangen.
Beter dat dan weer nieuwe grote vaccinfabrieken bouwen in de hoop (?) dat er weer een nieuwe Covid19-pandemie komt. Overigens is de bouw van de grote AstraZeneca-fabriek in Liverpool (450 M pond) net afgeblazen …
Dank je wel Herman. Je zegt “vrijwel hetzelfde als CBS” maar ik zie ruim een jaar verschil in prognoses, en dat vanaf het begin. Hoe komt dat?
Explanation:
In dat artikel schrijf je “Deze lijnen komen goed overeen met de prognoses die CBS geeft”. Maar als ik de 2020 knikjes uit de CBS lijntjes wegdenk dan vind ik voor mannen en vrouwen voor 2020 een “levensverwachting” (eigenlijk sterfteverwachting) van 80,5 en 83.5 jaar resp. voor mannen en vrouwen. In jouw eigen grafiek zijn dat ongeveer 82 en 85 jaar, dus allebij anderhalf jaar meer.
Je hebt gelijk. Alleen, jouw/Herman’s model is net als elk model altijd onzeker en staat dus ter discussie. Terwijl dat wel de cruciale basis is voor de m.i. terechte kritiek op het beleid. Dus zegt RIVM/CBS doodleuk: “Wat is mis met een base line gelijk aan het gemiddelde van de laatste 5 jaar, inclusief de grotere bandbreedte. Zo deden we het altijd”? En dat is lastig te pareren. En dan is er idd. geen oversterfte.
Daarom mijn pleidooi voor triangulatie.
Je kunt dan aantonen dat de daling van de door het CBS/actuarissen berekende levensverwachting precies overeenkomt met de daling van de levensverwachting door jouw berekende oversterfte. Dat maakt m.i. duidelijker dat die oversterfte niet alleen iets modelmatigs is, maar ook uit andere bronnen blijkt. Dat maakt je betoog gewoon veel overtuigender en dus ook veel lastiger te weerleggen. En dat moet m.i. toch ons streven zijn in een wereld waar deze feiten nog steeds ontkend worden.
Ik pleit dus voor koppeling tussen het “zachte” begrip oversterfte en de onloochenbare harde cijfers van het CBS/actuarissen t.a.v. gemiddelde levensverwachting.
En dan is er nog steeds de grote uitdaging om onweerlegbaar vast te stellen of die oversterfte/kortere levensverwachting vooral bij wel/niet gevaccineerden zit. Met de complete micro-data moet dat toch kunnen.
Ik ben het spoor bijster of die data nou compleet zijn of nog steeds niet…….
Het is zeker een extra schraag onder de gekozen methode en lijkt mij ook haalbaar (maar ik spreek misschien voor mijn beurt, want Herman is in charge wat dat betreft).
Die wel/niet gevaxt zal altijd wel een bandbreedte blijven tussen een maximaal en minimaal scenario. Tenzij Trump ons annexeert (wij hebben ook een mooi strand!) en al die afgeschermde data publiek maakt 😉
Welke “harde” cijfers zijn er vwb levensverwachting van CBS/actuariaat? De enige harde cijfers die bestaan zijn aantallen overlijdens en hun leeftijd. Behulpzaam daarbij is het tellen van het aantal inwoners en nog minder behulpzaam is de doodsoorzaak. Dus wat is hier “hard”? Met een rekenmodel en aannames kun je uit harde cijfers iets minder hards construeren. De aanname dat zonder corona/vaccinaties de gezondheid amper veranderd zou zijn is een zeer plausibele aanname. Die kun je gebruiken in een model.
Het RIVM doet de aanname dat de gezondheid per 2021 opeens 10% verslechterd is en dat er geen aanwijsbare oorzaak voor is, dat is nogal wat! Die verslechterde gezondheid is dan de nieuwe norm voor levensverwachting. Dus iemand van 80 jaar en nu overlijdt aan corona/vaccinatie, doet mee voor de levensverwachting van iemand van zeg 20 jaar oud. Vertrouw het model blindelings!
En nogmaals, welke HARDE cijfers zijn het nuttigst bij het beschrijven van de huidige gezondheidssituatie?
Jan, Herman heeft op mijn comment geantwoord in plaats van op het jouwe en ik weet niet zeker of jij daarvan bericht krijgt. Bij deze dus.
Ik denk zelf dat validatie met de externe cijfers (van actuarissen bv) misschien meer autoriteit kan geven. De cijfers op zich worden daar niet harder van. Maar eigenlijk zou iemand anders dan zo’n toetsing moeten doen, niet Herman zelf. Dan heb je weer een slager/eigenvlees keuring.
(dit was in reactie op Miranda om 10:31)
Dit is toch wel interessant: mannen sterven volgens CBS weer op dezelfde leeftijd en hun levensverwachting is weer als voor Corona. Dus dan is toch de oversterfte over?
Bij vrouwen ligt dat nog ietsje anders volgens dit artikel.
https://www.nrc.nl/nieuws/2025/02/11/cbs-sterfte-neemt-toe-vooral-onder-tachtigplussers-en-vrouwen-a4882669?utm_source=SIM&utm_medium=email&utm_campaign=nieuwsbrieven&utm_content=nrcavond&utm_term=20250211
En nooit vergeten: eerder vond het CBS echt wel dat er oversterfte was: NRC uit 3-2-2023:
De onderzoeken beperken zich tot sterfte in 2020 en 2021. Ook in 2022 was er oversterfte: er overleden 14,5 duizend mensen meer dan verwacht. Daarmee was 2022 het derde jaar op rij met oversterfte, meldde het CBS vorige week.
Dat ligt nu net aan de verwachtingen! Als je aanneemt dat mensen altijd even oud zullen worden, dan klinkt het goed. Maar vele jaren lang nam de levensverwachting gestadig toe.
Het CBS verwachtte dan ook – afgezien van de dip in 2020-2021 – dat die trend van voorgaande jaren weer vanaf 2022 zou worden opgepakt. Via de link van Herman’s artikel: https://opendata.cbs.nl/#/CBS/nl/dataset/84883NED/line?ts=1733052911887
Maar nu, jaren na de corona crisis, blijft de levensverwachting nog steeds achter bij die trend – zowel voor mannen als voor vrouwen.
Goed punt. Dat relativeert e.e.a. zeker.
Ik vind het wel arrogant (of hoe ik het ook moet noemen…) om in 2020 als CBS te voorspellen dat de komende 40 jaar de levensverwachting nog met ruim 5 jaar gaat stijgen. Dat is wel erg optimistisch. En veronderstelt dat het leven wel heel erg maakbaar is.
Maar goed, als je kanker en hart- en vaatziekten echt onder controle kan krijgen dan is er nog veel mogelijk. `
Kortom op enig moment kun je CBS m.i. ook niet meer aan zijn oude voorspellingen houden.
Maar het is zeker waar dat de trend in 2020 (of in ieder geval 2021) op grove wijze is omgebogen. En dat vereist beter onderzoek dan tot heden is gepubliceerd.
Beter onderzoek nodig, is al een langlopend verzoek.
Mijn onderzoeksvragen zouden zijn:
1 Рin welke leeftijdsgroepen is er oversterfte (en dan per 10 jaar, en niet 0-65 jaar in ̩̩n groep)?
2 – voor welke doodsoorzaken is er een meer dan verwacht stijgende trend?
3 – is het percentage {1 x of vaker geprikt} onder de overledenen vergelijkbaar met dat onder de bevolking i.h.a. ?
ad 1 – Herman heeft daarover o.a. dit https://steig.nl/blog/2024/06/07/hoe-zit-het-eigenlijk-met-de-qalys/geschreven;
2 – respiratoire ziekten, niet-natuurlijke doodsoorzaken (w.o. accidentele val) en “overige” vertonen een opvallend stijgende trend sinds 2020 of sinds 2021 (bron: CBS doodsoorzakenstatistiek);
3 – wordt niet eenvoudig opgeslagen, wordt slecht of onjuist over gepubliceerd; Herman heeft daarover o.a. dit https://steig.nl/blog/2024/05/17/de-eindafrekening/ and https://steig.nl/blog/2024/11/11/oversterfte-bij-gevaccineerden-2/ and https://steig.nl/blog/2024/12/22/ geschreven.
Er is nog steeds oversterfte, maar nu vooral onder de ouderen. Als een jongere vroegtijdig sterft heeft dat een veel grotere impact op de gemiddelde levensverwachting dan wanneer iemand van 80 een paar jaar eerder sterft. Daarom lijkt de gemiddelde levensverwachting nu toch weer in de buurt van voor de coronaperiode te komen (of beter gezegd, voor de vax-campagne).
Jongeren nemen geen boosterprikken (of herhaalprikken) meer.
Het is hoopgevend dat de levensverwachting van mensen die gestopt zijn met boosterprikken weer toeneemt. Als je na twee of drie jaar na de laatste prik nog niet dood bent, dan heb je waarschijnlijk geen verborgen prikschade.
Desalniettemin ben ik van mening dat de vaxschade en oversterfte grondig en onafhankelijk moet worden onderzocht, én dat daar lering uit moet worden getrokken.
Oversterfte is er in verhouding bij alle leeftijden evenveel als je het vergelijkt met normale sterftepatroon. Ik zou zelfs zeggen: bij de jongere leeftijden is het beeld dat de oversterfte bij 80+ afneemt en onder de 70 jaar toeneemt. Maar cijfers 2024 zijn er nog niet.
Herman, ik dacht dat jij onlangs getweet hebt dat de oversterfte onder 65 jaar aan het eind van 2024 verdwenen lijkt te zijn???
De gem. levensverwachting was in 2021-2022 op het diepste punt. Het verschil met voor corona was toen iets van 0,8 jaar. Nu is dat verschil veel kleiner.
Hoe zit dat dan?
De levensverwachting voor vrouwen steeg tot 2020 met een jaar per 12 jaar, voor mannen een jaar per 4 jaar. In 2021 gemiddeld een jaar er weer af. We zitten nu weer op dezelfde verwachting als 2020, maar daar had dus gemiddeld een jaar bijgekomen moeten zijn omdat we steeds langer leven.
Dat is logisch en qua extrapolatie helemaal waar. En een plotselinge stop op die trend is ook vreemd. Dus op basis daarvan is er nog steeds oversterfte. Eens.
Maar m.i. kun je ook niet “eeuwig” aan de lineaire trend van verlenging van het leven vast houden. Dus wordt het op enig moment wel heel lastig om nog wetenschappelijk gefundeerd van oversterfte te spreken, als de mortaliteit op dat enig moment een stuk “beter” is dan vóór Corona. Hoe groot dat “stuk” moet zijn laat ik even in het midden…..
Wat m.i. zeker nog zeer relevant is en blijft, is de mate van afwijking van oorzaken van sterfte vóór en na Corona/de prikacties……
Als daar grote verschuivingen in zitten, is er m.i. juist nog heel veel aan de hand, zelfs als er geen oversterfte meer is. En er zijn wel indicaties van afnames en toenames in soorten sterfte…..
Herman, bedankt voor deze uitleg. Ik hecht veel waarde aan jouw berekeningen. Er is dus nog steeds oversterfte, en wel onder alle leeftijdsgroepen, én de levensverwachting is ongeveer een jaar lager dan verwacht.
Een zekere Hans Verwaart publiceert hier ook over op X. Hij komt tot dezelfde conclusie.
Dit is een treurig resultaat. Het maakt het veel moeilijker om hierover te praten met mensen die zich meerdere malen hebben laten prikken. Maar ik blijf het wel proberen met verwijzing naar jouw en Anton’s bevindingen. Bedankt voor al het werk.
Overigens ben ik ervan overtuigd dat mijn eigen levensverwachting na slechts 1 prik al met een paar jaar gedaald. (Ik ben redelijk hersteld, maar heb nog steeds hartkloppingen, hogere bloeddruk, allergische klachten en PDS (prikkelbare darm). Voor de prik was ik kerngezond).